- А не хочаш, Вова, дулю
З мёдам? - Кайса запытала
Дальнім голасам матулі -
І пчалою зноў прапала.
І далей святло казала...
вецер... бітае акно...
"Ты й навучыны не мала -
І навукі не відно.
Помніш, як шукаў тры словы
У таемнай Боскай спраце
Для выспеваў, для закляцця -
Што не ссохнуць і не змокнуць,
Што ў любой бядзе памогуць,
Што злавіць памогуць сонца,
Вяйнямёйнен-песнятворца?
Ён шукаў выспевы-словы
У мазгах рачных касатак,
У галовах лебядзіных,
У лапатках у гусіных,
У малой вавёркі ў роце,
Пашчы летняга аленя.
І набіў ён шмат касатак,
Лебядзяў набіў чароды,
Процьму ён здабыў вавёрак,
Табуны злавіў аленяў,
І да Віпунена пашчы,
Песняра заклёнаў-словаў,
Па канцах іголак тонкіх,
Па наточаных сякерах,
Вастрыях мячоў сталёвых
Ён прабраўся - і маланкай
Ссек з яго плячэй асіну,
І са скроні ссек бярозу,
Вольхі высек з падбародку,
З барады лазняк пахілы,
З лобу елку векавую,
Ссек з зубоў ён бор сосновы
І калом расціснуў зубы,
Каб сказаў, узвыўшы з болю,
Віпунен, пясняр заклёнаў,
Для выспеваў тыя словы,
Што зратуюць у няшчасці,
У любой бядзе памогуць,
І злавіць памогуць Сонца..."
Голас сціх...
"Далей ты помніш?.. -
Залатое верацёнца,
Пчолка
тут як тут якраз. -
Пра агонь? Пра дым?
Пра бруха?..
А калі ўжо, бляха муха,
Над табой і ў трэці раз
Праплыве ўсё - дым над полем,
Дык тады змагайся з доляй,
Як захочаш. Кайса - пас".
І на ложы траў гаючых
Укусіла так балюча,
Як ізноў пад дых дала -
І трава не памагла...
І калі я ўзвыў ад болю,
Голас зноў - далей і болей...
"А калі пайшоў па долю
Самы лепшы Леммінкяйнен,
І здабыў ён лёс - Гардэчу,
Волю закілзаў - Нязлоўцу,
І злавіў бы долю-Сонца,
Ды пастух у мокрай шапцы,
Дзед сляпы з краіны Маны,
Падсцярог яго дарогу,
Перапоўз яе змяёю,
Вадзяной прабіў гадзюкай,
Найатрутнай, яму сэрца,
Потым сек яго сякерай,
Насадзіўшы востры месяц
На павалены маланкай
Дуб стотысячнагадовы,
І ляцелі, быццам трэскі,
Па зямлі далёка косці,
А скрываўленае мяса
На сякеру наліпала..."
"Пакажы... - пчала кусала, -
Твае раны,
твае шнары
Па навале,
па пажары!..
Дзе яны ў таго героя,
Што схаваўся за гарою?.."
Зараслі...
Ды пад карою
Сокам-сочацца-крывёю
Так пякуча, што не спаці,
Так балюча - не ўтрываці...
Стала маці ратаваці:
"Хлопчык мой, - казала маці, -
Пратрывайся, хоць балюча,
Праз сябе, праз кроў, праз жылы,
Ты ў мяне такі трывучы,
Ты ў мяне такі цярплівы..."
"Ну... як дуб..." - куснула Кайса.
"А ты, пчолка, не чапляйся...
Як лятаеш, так лятай
Вакол Дубу зелянога,
Як збіраеш, так збірай,
З яго мёду залатога,
Як кахаеш, так кахай,
І не выдумляй - што Бога..."
От уела дык уела!
Дзякуй, маці... Палягчэла.
А то ўсё зы-зы, жы-жы...
І фарсіць, што з-за мяжы.
Маці ўраз зламала джала!..
Пчолка села, крыльцы склала,
Стала раны цалаваці...
І заклёны-словы маці
Стала ціха выспяваці:
"Як парве трыванне душу,
Як пачнеш каменне трушчыць,
Дык вазьмі ты ў камяні,
Што жалеза і ў агні,
І ў вадзе бярэ адразу,
Каб цвярдзейшым стаць за сталь..."
"Ці амаль! амаль! амаль!" -
Кайса зноў кусаць! Зараза,
Закавай цябе каваль!..
А пчала - у высь, у неба...
Ёй сталёвыя не трэба
Песнятворцы-кавалі...
Ільмарынен з-пад зямлі
Грукнуў молатам...
"Паслухай!.." -
Кайса з неба,
Бляха-муха...