Зашапацела калоссе пад парывам ветру, і разам з яго працяжным узбуджаным шорахам чуйнае вуха Пятроўскага ўлавіла далёкі голас:
О-ой, у полі ве-е-ецер ве-е-е,
А жыта палаве-е-е-е…
Песня даносілася адтуль, адкуль паўгадзіны таму назад ён прагнуў пачуць малінавае «бом-дзінь», «бом-дзінь»; адтуль, дзе лунала над зямлёй віхурная смерць — з перадавой, з акопаў. Павольна, але так, што ўтрымаць яго, здавалася, не змагла б ужо ніякая сіла, ён усёй постаццю павярнуўся ў той бок.
А хлопец дзяўчыну так
вярненька лю-ю-у-убіць,
Што сказаць не пасме-е-е.
Аднаго разу Пятроўскаму давялося чуць гэтую песню. Яе спяваў падпалкоўнік Карамушка. Можа, і зараз — ён вылівае сваю сялянскую душу?.. Не, голас не яго…
— Што скажаш, начальнік палітаддзела, а? Ну хоць падпявай!
Ён пажартаваў, але чаму так сцялася сэрца ў балюча-салодкім напружанні?
Акопны саліст праспяваў адзін куплет і замоўк. Пятроўскі чакаў, што ён зноў заспявае і песня раскрыліцца над трывожна-прымоўклым абшарам…
Не заспяваў.
— Ну вось, і скончыўся наш выхадны, Мікалай Фёдаравіч,— павярнуўся камкор да Воранава.— Цяпер — за справу…
Праз два дні, перагрупіраваўшыся, корпус аднавіў наступленне ў напрамку Бабруйска. Яно развівалася шырокім фронтам на рубяжах населеных пунктаў Верычаў — Забалоцце — Вялікі Лес — Малая Рудня — Лясань. Немцы адступалі з баямі, жорстка супраціўляліся. Чапляліся за кожную вёску, за кожны з больл-менш прыдатны для абароны рубеж.
У ходзе наступлення корпус нанёс адчувальны ўрон ворагу. Гэта сур’ёзна аслабіла войскі правага крыла групы армій «Цэнтр». Прасоўваючыся да Бабруйска, часці корпуса разам з іншымі часцямі дваццаць першай арміі абышлі з захаду магілёўскую групоўку немцаў і тым самым моцна ўстрывожылі гітлераўскае камандаванне.
У канцы ліпеня ў штаб корпуса прыехаў камандуючы дваццаць першай арміі генерал-лейтэнант Яфрэмаў. Ён паведаміў, што за смелае кіраўніцтва ў баях войскамі корпуса камкору Пятроўскаму прысвоена званне генерал-лейтэнанта, а камандзірам дывізій Прышчэпу, Факанаву, Ракоўскаму — званне генерал-маёра.
Х
«Для таго каб чырвоныя змаглі выратавацца ад катастрофы, спатрэбіцца большае цуда, чым гэта было з часу напісання Бібліі».
(Газета «Нью-Йорк пост», 1941 год).
«Вы, мусіць, ужо чулі па радыё альбо чыталі ў газеце аб прысваенні мне звання Героя Савецкага Саюза… Калі мне суджана вярнуцца з гэтай вайны, я вярнуся двойчы Героем. Ворага мы разаб’ём, верце ў гэта…»
(3 пісьма капітана Баталава жонцы Аляксандры Міхайлаўне і дзецям).
«На ўсіх участках фронту, нават там, дзе не вядзецца наступальных дзеянняў, войскі выматаны».
(3 запісу начальніка генеральнага штаба сухапутных войск Германіі генерал-палкоўніка Гальдэра ў службовым дзённіку).
«Група армій «Цэнтр» пераходзіць да абароны… У інтарэсах правядзення чарговых наступальных аперацый супраць 21-й савецкай арміі трэба заняць выгадныя зыходныя пазіцыі».
(3 дырэктывы стаўкі вермахта № 34 ад 30 ліпеня 1941 года).
ХІ
«Макушка» лета выдалася надзвычай гарачая, з нясцерпнымі санцапёкамі ў бязветраныя дні. Людзі, млеючы ад задухі, прагна пазіралі на бялёсае неба, шукалі спагадлівую хмарку, якая пралілася б выратавальным дажджом.
Пад канец ліпеня дывізіі корпуса ўклініліся ў размяшчэнне праціўніка месцамі да трыццаці кіламетраў. Але ў арміі не было рэзерваў, і яны не папаўняліся пасля панесеных страт. Наступаць рабілася ўсё цяжэй. А тым часам немцы атрымлівалі падмацаванні. Улічваючы канцэнтрацыю фашысцкіх войск на рубяжы корпуса, камандуючы дваццаць першай арміі загадаў Пятроўскаму перайсці да абароны.
Па загаду камандзіра корпуса ва ўсіх падраздзяленнях аднавілася баявая падрыхтоўка. На перадавой у часы зацішша праводзілася вучоба, якая была магчыма ва ўмовах баявой службы. Камандзіры часцей і падраздзяленняў спланавалі парадак і час пачарговага вываду з пярэдняга краю ўзводаў, у тыле арганізоўваліся заняткі па тактыцы, гранатакіданні, па прымяненні і выкарыстанні ў баі той зброі, якая знаходзіцца ў воіна, і перш за ўсё аўтаматычнай і мінамётаў.
Нельга сказаць, каб усе ў корпусе з энтузіязмам сустрэлі загад камкора аб вучобе. Камандзір пяцьсот дзесятага стралковага палка падпалкоўнік Карамушка аднойчы напаўжартам, напаўсур’ёзна падкінуў:
— Займацца пад бамбёжкамі і артылерыйскімі абстрэламі — гэта не тое, што пад перастук вагонных колаў.