Дык не выйдзе, панове! I дарэмна, абсалютна дарэмна стараецеся! Давесці нашу краіну да новага (на ўзор 1929— 1937 гг.) крывавага пагрому Беларускай ідэі — нікому не ўдасца. Не тыя часы, панове!..
Вось чаму ўсіх тых, хто яшчэ не прыслухаўся да голасу розуму, я заклікаю прыслухацца і спышць шкодную і безнадзейную барацьбу супроць беларускай мовы як адзінай дзяржаўнай у Рэспубліцы Беларусь, заклікаю ахвяраваць сілы сваёй душы і сэрца на падтрымку нашай дзяржаўнай мовы, на яе пашырэнне ў грамадскім ужытку і тым самым на развіццё і росквіт беларускай нацыянальнай культуры, а значыць — і на ўмацаванне дружбы паміж людзьмі ўсіх этнічных супольнасцей.
Колькасць нацыянальна свядомай беларускай інтэлігенцыі расце і будзе расці яшчэ болып напорна, болей шпаркімі тэмпамі. I, вядома ж, яна, інтэлігенцыя, будзе "задаваць тон" — у моц Богам дадзеных ёй магчымасцей, — будзе вызначаць тэндэнцыю духоўнага развіцця народа. Хто з палітыкаў гэтага не разумее і не прызнае — наўрад ці ён валодае цвярозым поглядам на рэальны стан рэчаў і дастатковым пачуццём адказнасці за далейшае развіццё падзей. Бо калі гэтай рэальнасці не прызнаць — тады застаецца толькі той шлях, які ўжо аднойчы быў пад нашым небам пройдзены: сталінска-яжоўска-берыеўскі шлях татальнага фізічнага вынішчэння ўсёй нацыянальнай інтэлігенцыі. Хіба што нехта ўжо гатовы і да такога паўтарэння гісторыі? Хіба што!.. Іначай — усе намаганні спыніць рост нацыянальнай самасвядомасц, пачуцця нацыянальнай годнасці — абсалютна марныя. Як трава прабіваецца праз асфальт, так і жыватворны дух народа прабіваецца праз тоўшчу абледзянення, назва якога — нянавісць да самой ідэі свабоднай незалежнай Беларусі, нецярпімасць да нашай дзяржаўнай суверэннасці... I колькі яго ні ўціскай, ні дратуй, ні душы — ён зноў і зноў праб'ецца і вырвецца на волю, і ўсё пачнецца спачатку, і зноў паявіцца ў новым абліччы Каліноўскі, і падасць свой грымотны голас новы, іншы Купала, — і зноў народ пойдзе за імі, а не за тымі, хто хоча дыктаваць яму сваю волю...
Беларускі народ жыве і будзе жыць, будуць жыць і яго мова, яго культура, яго нацыянальны геній. Не для таго ж ён прыйшоў на зямлю, каб, не сказаўшы чалавецтву сваё непаўторнае слова, сысці ў небыццёнямком. Святы абавязак усіх, каму любая і дарагая Беларусь, — падтрымаць яе адвечную мову, пасадзейнічаць — асабістым прыкладам — яе пашырэнню ва ўжытку, каб яна гучала і ў вас дома, і на вашым рабочым месцы, і на вуліцы — усюды і скрозь, дзе мы, дзеці гэтай зямлі, жывём і творым сваю ўласную долю. Атрасіце ж і скіньце, хто яшчэ гэтага не зрабіў, з душы ляноту, санлівасць і дрымоту — і вы лёгка і хутка далу чыцеся да мовы сваёй дзяржавы. Той, хто ніколі яе не вучыў — патроху, памалу асвоіць: ніхто ж, выбачайцё, у карак не гоніць і за горлане бярэ, як гэта стараюцца падаць некаторыя органы друку. Той, хто некалі ведаў сваю родную мову ды прызабыў — успомніць і зусім без цяжкасці вернецца ў яе стыхію. Ну, а самае галоўнае — навучайце гэтай мове сваіх дзетак і ўнукаў — ад калыскі, ад матчыных грудзей пачынаючы. Навучайце! Бо толькі гэтак вы заслужыце ў буду чыні іх найвялікшую ўдзячнасць і не пачуеце папроку за сваю нямудрасць, і ніхто з іх не ўсміхнецца аднойчы "усмешкой горькою обманутого сына над промотавшимся отцом".
ПАЧАТАК ВЯЛІКАГА ПАЧАТКУ
Слова на Першым з'ездзе беларусаў свету (8 ліпеня 1993 года)
Паважаныя дэлегаты і госці з'езда! Мне выпаў гонар ад імя сяброў Таварыства беларускай мовы вітаць вас і віншаваць з вялікай падзеяй у гісторыі нашага народа — Першым сусветным з'ездам беларусаў.
Хаця маё слова і прывітальнае, але наш з'езд — гэта не толькі свята, а перш за ўсё — работа, і таму дазвольце мне выказаць некалькі думак не зусім евяточных.
Галоўная ідэя з'езда — аб'ядноўчая. Гэта наша першая спроба сабрацца разам, з усяе зямное кулі, каб пагаварыць пра тыя супольныя задачы, што выніклі перад усімі намі ў лёсавызначальны для нашай Бацькаўшчыны час. Сэнс іх, гэтых задач, зводзіцца да аднаго: практычна забяспечыць тое, што абвешчана дэкларатыўна — пабудаваць свабодную, дэмакратычную, суверэнную дзяржаву Беларусь. Значыць, нам ёсць у імя чаго аб'ядноўвацца, ёсць той найсвяцейшы алтар, каб на яго пакласці свае найдарагія ахвяраванні: лепшыя сілы душы і сэрца, а калі трэба, і само жыццё. Не будзем утойваць: згуртаванню нашых сіл перашкаджаюць не толькі аб'ектыўныя ўмовы, але і пэўныя прычыны суб'ектыўнага парадку. Перашкаджае наша негатоўнасць да гэтага на ўзроўні свядомасці, псіхалогіі, палітычнай і агульнай культуры.