— Вось лепшыя дровы для кастра, сасновыя сучкі.
— Правільна, але ж яны сырыя, — заўважыў хлопчык. — Зараз я сам пашукаю.
— Ну і задавака! — незадаволена прамармытаў Міхась.
— Не, не задавака. Ён і сапраўды ўсё ўмее.
— «Умее, умее»! Падумаеш! Трэба будзе яго праэкзаменаваць. Практыка без тэорыі — нуль без палачкі.
З лесу нечакана пачулася песня. Неўзабаве да будана падышоў Несцер Фёдаравіч.
— Ну як, дзяжурныя, ці гатова вячэра? Усе ўжо мыюцца ў рэчцы.
— Хутка згатуецца, — не дужа ахвотна адказаў Міхась.
— Ну вось, — звяртаючыся да Тані, весела сказаў настаўнік, — а ты не хацела заставацца. З такім арлом нідзе не прападзеш.
Міхась нічога не сказаў.
— Мы таксама добра папрацавалі,— гаварыў Несцер Фёдаравіч, нібы не заўважаючы Міхасёвай панурасці.— Усё сена ў копы склалі, ды і навіну цікавую пачулі. Даведаліся, дзе жыве і вучыцца Віця Сташкоў, той славуты юннат.
— Дзе? — пацікавіўся Міхась. Выгляд у яго па-ранейшаму быў даволі змрочны.
— Тут, непадалёк, у Слабадзе. Вось што, вы рыхтуйцеся частаваць нашых працаўнікоў вячэрай, а я пайду пагляджу, як яны мыюцца…
— Цікава, дзе ж гэтая Слабада?
— А вось зараз даведаешся, — адказала Таня.
— Бачу, табе вельмі падабаецца гэты майстар на ўсе рукі.
— Вельмі.
— Зараз ты ў ім расчаруешся.
— Чаму?
— А вось пабачыш.
Калі хлопчык вярнуўся з сухімі сасновымі сучкамі, Міхась спытаў у яго:
— Ты мясцовы?
— Мясцовы.
— А дзе вёска Слабада?
— За рэчкай, адсюль будзе кіламетры тры.
— Скажы, а ці ведаеш ты славутых людзей свайго раёна?
— Чаму ж не? Ведаю.
— Ану, назаві…
— У нас ёсць два Героі Савецкага Саюза — Васіль Вітальевіч Крайко і Сцяпан Цімафеевіч Кандратовіч. Першаму прысвоена гэтае званне за фарсіраванне Дняпра. А Сцяпан Цімафеевіч — гэта дзядзька Сцёпа.
— Так. А яшчэ? — не супакоіўся Міхась.
— Ёсць яшчэ ў нас Героі Сацыялістычнай Працы. Вядомы льнавод Ніна Пятроўна Мытнік і яе бацька, палявод Пётр Ігнатавіч.
— А ці ведаеш ты Віцю Сташкова?
— Не, не ведаю, — адказаў хлопчык, крыху чамусьці пачырванеўшы.
— Ну вось, а гэта ж славуты юннат, пра якога пісалі ў газетах.
Хлопчык раптам заспяшаўся:
— Трэба дадому ісці, рыбу аднесці. Сёння акунёў налавіў. Таксама добрая юшка будзе…
У гэты момант вярнуўся Несцер Фёдаравіч. Убачыўшы хлопчыка, ён са здзіўленнем сказаў:
— Міхась, Таня! Чаму ж вы мне адразу не сказалі, што ў нас такі госць?!
— У нас ніякіх гасцей не было, — паціснуўшы плячыма, адказаў Міхась. — Хіба што гэты хлопчык…
— Ды гэта ж Віця Сташкоў! Як кажуць, уласнай персонай. Мы ж з табой ужо сустракаліся? — звярнуўся ён да Віці.
— Так. На раённым злёце юннатаў.
— Вось бачыш, якімі сапраўдныя піянеры бываюць! — ціха сказала Міхасю Таня.
— Хоць забі мяне, нізашто не паверыў бы, што такі славуты юннат — і раптам супам займацца будзе, — гэтак жа ціха адказаў ёй збянтэжаны Міхась.
— Таня, — спытаў Несцер Фёдаравіч, — ці гатова вячэра?
— Гатова, Несцер Фёдаравіч, — бойка адказала Таня.
— Тады, Міхась, кліч сюды ўсіх.
Выпрабаванне
Здарылася так, што трое шасцікласнікаў трапілі на нейкі рачны астравок.
Плылі яны ў лодцы, лодка пачала тануць і патанула.
Кінуліся хлопчыкі ў ваду, даплылі да вострава.
Выратаваліся.
Выратаваліся — гэта добра. Але што ж рабіць далей?
Есці няма чаго. Хутка стане цёмна. Аднак Пеця і Федзя не вельмі сумавалі. Стараючыся разагнаць дрэнны настрой, яны расказвалі смешныя гісторыі, спявалі песню пра адважнага капітана:
Горш было з Васем. Ён зусім зажурыўся. Як ні стараліся сябры, падбадзёрыць яго не ўдавалася.
Тады Пеця і Федзя пакінулі сябра на тым месцы, дзе сушылася іх адзенне, а самі пайшлі шукаць шчаўе.
Але адзіноцтва зусім дрэнна падзейнічала на Васю.
«Вось дык гісторыя, — думаў ён. — Нашым хлебам і салам, якія былі ў лодцы, зараз шчупакі ласуюцца, а мы сядзім галодныя. Як тут на адной траве пратрымаешся?» Ён з'еў некалькі лісточкаў шчаўя і больш не мог. «Як толькі коні ўсё жыццё харчуюцца травой?.. Куды падзеліся Пеця і Федзя?» І тут страшная думка прыйшла Васю ў галаву: «А што, калі яны знайшлі якую-небудзь лодку, паплылі на ёй, а мяне пакінулі тут аднаго?»
І ён закрычаў немым голасам:
— Пе-е-е-ця! Фе-е-е-дзя!..
Але Пеця і Федзя былі непадалёк і адразу ж вярнуліся.
— Ты чаго крычыш? — спытаў Федзя. — Глядзі, колькі мы шчаўя назбіралі!
— Ды ну! Не магу я гэтым шчаўем харчавацца.
— Тады пацярпі, пакуль дадому вернешся.
— Не трэба так, Федзя, — сказаў Пеця. — Ты, Вася, не сумуй. Нам толькі пераначаваць.
А заўтра раніцой знойдзем выйсце, вось пабачыш.
— Якое выйсце? — спахмурнеў Вася.
— Ну, ведаеш, як кажуць, пераначуем — болей пачуем. Што-небудзь прыдумаем.
— Балбатня ўсё гэта, — круціў галавою Вася. — Што значыць «што-небудзь»? Паздыхаем тут з голаду, вось і ўсё. Думай не думай — усё роўна.
— Ну, а як жа Рабінзон? — не здаваўся Пеця.
— Значыць, ты дамоў і не збіраешся! — зрабіў вывад Вася. — Пра Рабінзона загаварыў, значыць, надоўга думаеш тут асесці!
— Ну, Вася, я ж таксама не ведаю, як будзе. Ведаю толькі, што не трэба траціць прысутнасць духу.
— А з чым яе, гэтую тваю «прысутнасць», ядуць? Са смятанай альбо так?
— Дзівак чалавек! — сказаў Федзя. — Іншы б радаваўся, што не патануў, а ты…
— Чаму ж тут радавацца? Яшчэ невядома, што лепш — патануць ці памерці маруднай галоднай смерцю.
— Кінь ты хныкаць! — пачаў злавацца Федзя.
— Нас выратуюць, абавязкова выратуюць! — сказаў Пеця.
— Хто? — буркнуў Вася.
— Ну… плытагоны… Альбо гэтыя…
— Вось менавіта «гэтыя». Сам не ведаеш, а гаворыш.
— Ну добра, але да раніцы ты можаш узяць сябе ў рукі? Раніцай па рацэ абавязкова хто-небудзь паплыве.
— Пакуль сонца ўзыдзе, раса вочы выесць.
— Ну вось… — засмучана сказаў Пеця. — А ці не ты сам клікаў нас у паход? Казаў: «Усе падарожнічаюць, а мы сядзім. Хіба мы горшыя?..»
— Размаўляць ты майстар! — усміхнуўся Федзя.
— Я правільна казаў, а што ж рабіць? Прапалі мы — і кропка.
— Эге-ге! — Федзя кінуўся да ракі.
— Што там? — крыкнуў яму Пеця.
— Балалайку маю да берага прыбіла.
— Вось легкадумны чалавек! — сказаў Вася. — Мы ў такім цяжкім становішчы, а ён пра балалайку думае.
— Але і панікаваць не трэба, — заўважыў Пеця.
З берага данеслася:
Гэта спяваў Федзя. Спяваў і акампаніраваў сабе на балалайцы, якая, відаць, яшчэ не настолькі намокла, каб прыйсці ў нягоднасць.
— Ну, добра, давайце вячэраць, — сказаў Пеця.
— Шчаўе-шчаўе! — праспяваў Федзя. — Ад яго такі апетыт! Зараз бы цэлага барана з'еў!
— Кінь гаварыць пра ежу! — сказаў Вася. Федзя хацеў нешта запярэчыць, але Пеця зрабіў яму знак, і ён прамаўчаў.
Аднак Вася кінуўся ў траву і зарыўся ў яе з галавой.
— Чорт мяне падаткнуў з вамі ехаць! Сядзеў бы зараз дома і чай піў!
— Ха-ха-ха! — засмяяўся Федзя. — Ніколі ў жыцці так не смяяўся.
— Ды ты бервяно сапраўднае! — вымавіў Вася скрозь слёзы. — У цябе да людзей і кроплі спачування няма!
— А ты панікёр, вось ты хто! — перастаўшы смяяцца, сказаў Федзя. — І якое да цябе спачуванне можа быць? Калі ўжо на тое пайшло, дык мы ўсе ў аднолькавым становішчы. Чаму ж табе аднаму трэба спачуваць? Гэта па-першае. А па-другое, магу цябе суцешыць. Памрэш ты вельмі не хутка. Чалавек можа пражыць без ежы тры або чатыры дні. Калі вада ёсць. А вады ў нас, як бачыш, хапае.