ДЗЕЯ V
З’ЯВА I
Афіны. Зала ў палацы Тэзея.
Уваходзяць ТЭЗЕЙ, ІПАЛІТА, ВЯЛЬМОЖЫ і СВІТА.
ІПАЛІТА
Шмат дзіўнага, Тэзей мой, у расказах
Вандроўнікаў начных.
ТЭЗЕЙ
Але наўрад ці
У іх шмат праўды. Я не веру гэтым
Дзіцячым казкам, дзедавым паданням.
Мазгі і ў закаханых, і ў вар’ятаў
Заўжды ў гарачцы; іхняе ўяўленне
Ахоплівае больш, чым успрымае
Цвярозы розум. З галавы да пят
Вар’яты, закаханыя, паэты
Фантазіяй пранятыя наскрозь.
Вар’ят — ён бачыць легіёны д’яблаў:
Каб іх змясціць, і пекла не хапіла б.
Такі ж і закаханы: у цыганцы
Ён здольны ўбачыць прыгажосць Алены.
Паэт жа пазірае ва ўтрапенні
З зямлі на неба, з неба на зямлю.
Ледзь прывідныя вобразы ўяўленню
Абвесцяцца, пяро паэта жвава
Уцелясняе іх, і летуценням
Дае і месца на зямлі, і назву.
Такую здольнасць уяўленне мае:
Калі чакае радасці — стварае
I вестуна, які б яе прынёс.
А ў цемрадзі, дзе страх у вочы едзе,
Мы куст прыняць гатовы за мядзведзя.
ІПАЛІТА
Ў расказах пілігрымаў нашых ёсць,
Па-мойму, не адна гульня ўяўлення.
Пачуцці ў іх мяняліся ўсур’ёз,
Хаця яны й не ведалі прычыны.
Як гэта ўсё і дзіўна, і дзівосна!
ТЭЗЕЙ
Вось і яны. Аж свецяцца ад шчасця.
Уваходзяць ЛІЗАНДР, ДЗЯМЕТРЬІЙ, ГЕРМІЯ і АЛЕНА.
Няхай таварышуе вашым сэрцам
Заўсёды радасць!
ЛІЗАНДР
Ну, а вам стакроццю —
У час вандровак, за сталом і ў ложку!
ТЭЗЕЙ
Што ж нам прыдумаць? Маскарад ці танцы?
Каб скараціць бязмежжа трох гадзін
Паміж вячэрай і спачынкам? Дзе ён,
Маршалак гульняў і пацех вясёлых?
Што мае пад рукою? Ці няма
Відовішча якога, каб аздобіць
Панурую хаду гадзін марудных?
Дзе Філастрат?
ФІЛАСТРАТ
Я тут, вялікі герцаг!
ТЭЗЕЙ
Скажы, чым вечар сённяшні запоўніш?
Балетам? Спевамі? Ну, чым жа яшчэ час
Ашукваць нам, калі не весялосцю?!
ФІЛАСТРАТ
Вось, калі ласка, поўная праграма.
Што ваша светласць пажадае выбраць?
(Падае спіс.)
ТЭЗЕЙ
(чытае)
«Кентаўрава змаганне,— праспявае
Афінскі еўнух пад гучанне арфы».
Не, не жадаю. Я пра гэта й сам
Апавядаў калісьці нарачонай —
Там славіцца мой родзіч Геркулес.
(Чытае.)
Далей. «Шаленства ўхмеленых вакханак,
Што шарпаюць Арфея-песняра».
Старая рэч. Глядзеў яе тады,
Калі вяртаўся з Фіваў з перамогай.
(Чытае.)
«Плач муз дзевяцярых каля труны
Вучонасці, што згінула ў галечы».
Якая-небудзь кплівая сатыра,
Што не зусім стасуецца з вяселлем.
(Чытае.)
«Каротка-доўгі акт: Пірам і Фісба.
Пацешная трагедыя». Як так?
Каротка-доўгі? Трагіка-пацешны?
Снег чорны! Цёплы лёд! Як прымірыць,
Што выключае мір, паміж сабою?
ФІЛАСТРАТ
У гэтай п’есе мо з дзесятак слоў,
Не сустракаў я п’есы карацейшай.
Ды лішнія ўсе дзесяць слоў у ёй —
Таму яна задоўгая. Не знойдзеш
У п’есе аніводнага акцёра
I слова аніводнага, якія
Былі б дарэчы, сэнсу пасавалі.
Трагедыя яна таму, што ў ёй
Пірам жыццё канчае самагубствам.
Дальбог, я рэпетыцыю глядзеў
Праз слёзы, ды праз слёзы смеху.
ТЭЗЕЙ
А хто акцёры?
ФІЛАСТРАТ
Ды тутэйшы люд,
Чаляднікі з шурпатымі рукамі,
Што век не выкшталцоўвалі мазгоў.
У гонар ваш сваю слабую памяць
Яны тлумілі п’есай гэтай.
ТЭЗЕЙ