Ды не, не, тут ён не выказаў смеласці, князь Уладзімір, падумала Рагнеда; балгары і ляхі хрысціліся раней, і нічога благога багі ім не зрабілі, старыя багі змірыліся з новым. Магчыма, так трэба і так будзе лепш. Час пакажа. Але страх і маладушша валодалі ім, калі ён вырашыў адабраць у мяне маё імя і даць чужынскае.
Чагосьці князь Уладзімір пабаяўся. Можа, пабаяўся памяці сваёй - і ахвяраваў мяне новай царкве. Ён, Дабрыня, Кірыла дамовіліся - будзе цень. Усё адабралі: зямлю, уладу, дзяцей. Усё могуць адабраць і што вакол мяне, ды нічога, што ў сэрцы. Тут не маюць яны моцы, рашыла Рагнеда. Яны пастрыглі мяне, назвалі інакіняй, але душа ў мяне ранейшая, і маіх жаданняў ім не змяніць. А калі ды як яны споўняцца - лёс пакажа. Няхай спачываюць, як зямля зімой пад снежнай посцілкай.
Няхай спяць дзесяць гадоў да прызначанага дня. Вось час майго цярпення.
Звычайна на зломе дня, калі скрозь слюдзяное акенца ўжо не прасочвалася ў келлю святло і маці Анастасся запальвала лучыну, рыпелі дзверы і айцец Сымон пераступаў парог. Айцец Сымон уваходзіў, хрысціўся на абраз, даўно падараваны ім Анастассі за вылячэнне, і садзіўся ў кут. Анастасся моўчкі чакала звычнага пытання. Сымон таксама памоўчваў у дарэмнай надзеі, што яна першая пачне размову. Маўчанне зацягвалася, і, завязнуўшы ў ім, поп Сымон збянтэжана абрываў гэтую нудную цішыню.
- Што пачытаць табе, маці Анастасся?
Чытаў поп Сымон з Бібліі па памяці.
Анастасся называла: пра братоў-пакутнікаў. Але ў айца Сымона была свая мэта, ён адразу ж пярэчыў: «Пра братоў шмат чыталі, лепш новае пачытаю».
Анастасся прысланялася да печы, гатовая слухаць, і сачыла, як худы, змораны твар айца Сымона прасвятляецца, а чорныя, іскрыстыя вочы пачынаюць бачыць нешта далёкае, і вось ужо ён і духам не тут, у келлі, а ў тых даўніх пустынях і гарадах, дзе нарадзіўся, хадзіў і быў распнуты ягоны бог. Айцец Сымон апавядаў, яна слухала і яшчэ чула, як за сцяной звычна крадзецца пад акенца вечны яе наглядчык Сыч. Ліпнуць вухам да сцяны даўно яго не абавязвалі - падслухваў Сыч ад нуды.
Айцец Сымон чытаў, а па чытанні хрысціўся і з гэтым крыжом быццам вяртаўся з суровага падарожжа ў родны дом - усміхаўся, мякчэў і казаў Анастассі, каб і яна ўбачыла: «Вялікую мудрасць даў гасподзь Бог у сваіх кнігах». Анастасся прасіла пачытаць яшчэ. Але калі айцец Сымон чытаў з Евангелля, а потым казаў: «Вялікую мудрасць даў людзям Хрыстос: палюбі ворага свайго!» - Анастасся адразу і крута пярэчыла: «Ворагаў палюбіць - нашто?» - «Палюбім ворага, - добразычліва адказваў айцец Сымон, - і не стане ворагаў!» - «Выходзіць, на каленях стаяць?» - пыталася Анастасся. Поп Сымон вытрымліваў ганьбавальны позірк і даводзіў сваю праўду: «Здацца - адно, палюбіць - іншае. Што слабы, што дужы - ёсць розніца? Ці няздольная зразумець?» Пачыналі спрачацца. Але калі поп Сымон услаўляў: «Дзеля выратавання людзей прыняў Ісус смяротныя пакуты!» - Анастасся скаланалася: «Паўдня на крыжы правісеў - незямныя пакуты! Балела яму, боль была! А пакутаў не было. Другая баба пры родах больш намучыцца. Яшчэ і памрэ». У айца Сымона наліваўся крывёю шрам - цераз лоб, шчаку, да шыі скажаў ён твар папа. Сымон абражана крычаў: «Баба! Пры родах! Гэта адно, гэта ўсё... А то бог у чалавечым абліччы»... - «А табе, айцец Сымон, - святкавала Анастасся, - калі рэбры перабілі, месяц крывёй густа пляваў, і твар пасеклі - табе таксама балела. Чаго ж мучыўся? Плоць балела, жылы парваныя. Усяго!» - «Душа балела, - крычаў поп Сымон, - што людзі глухія, ісціны не слухаюць, ходзяць у цемры падобна жывёлам». - «Усе падобна жывёле, адзін ты, поп Сымон, на святле чалавек», - усміхалася Анастасся. І абодва спрачаліся да глыбокай ночы і расставаліся, знядужаныя безнадзейнасцю пераканаць у сваім. Але іншым разам не варагавалі, слухалі адзін аднаго са спагадай і разыходзіліся задаволеныя.
За адзінаццаць гадоў такіх вячэрніх спрэчак было тысячы. Не ўсе вечары былі падобныя, іншы раз айцец Сымон апавядаў не з Бібліі, а з свайго жыцця, калі-нікалі дзялілася маці Анастасся, а поп Сымон спачувальна слухаў, часам Сыч дзе гуляў і забываўся падслухваць, а часам, слухаючы, пачынаў пазяхаць (праз акно чуліся яго пазяханні), іншым разам прыходзілі паслухаць манашкі Праскоўя і Ефрасіння, часам поп Сымон тыднямі не з'яўляўся, заняты апостальскімі паходамі па наваколлі, з якіх рэдка вяртаўся не пабіты, а часам маці Анастасся тыднямі нікога не ўпускала ў хату. Нават айца Сымона, хоць ён і ўдзень, і ўвечары падыходзіў да акенца і клікаў: