– Добра! А цяпер бяжы да сваіх бацькоў і аддай ім гэтую манетку. Яны ўзрадуюцца.
Дзяўчынка ўстала і пайшла прэч, азіраючыся на незвычайнага чалавека…
Вярнуўшыся з узбярэжжа мора ў сваю лясную мясціну пад Воўчынам чорны чалавек знайшоў у кутку свайго дома прыдатны кавалак ліпавай драўніны, дастаў неабходныя прылады і ўзяўся за працу. Вельмі хутка ва ўмелых руках майстра стала вымалёўвацца драўляная копія набытай ім, па неверагодна высокай цане, марской ракавіны. Яшчэ да вечара таго ж дня чалавек стаў наносіць на яе дзіўныя знакі… У самым канцы сваёй карпатлівай працы разьбяр праставіў дату: 1715 год.
Праз месяц пасля стварэння драўлянай ракавіны, па пакоях багатага дома ў Парыжы ішоў той самы чорны чалавек… У прыгожа абстаўленай залі госця ўжо чакаў гаспадар дома ў доўгім парыку.
– Добры дзень, месье Кузву! – сказаў наведвальнік на французскай мове, дэманструючы пры гэтым самае бездакорнае вымаўленне.
– Вітаю вас, месье Панурыш, – адказаў гаспадар, пасля паклону.
Суразмоўцы селі за круглы столік з чырвонага дрэва.
– Рады бачыць вас, месье, у нашым Парыжы. Як вам тутэйшая сталіца? Палякі звычайна бываюць ад яе ў захапленні.
– Але я не паляк, дарагі месье Антуан.
– О, прабачце. Але вы ж прыбылі з Польшчы?
– Я прыбыў з Вялікага княства Літоўскага.
– Вось як. Прабачце, не ведаў, што жыхары Княства неяк адрозніваюць сябе.
– Нічога страшнага.
– Ну, а якая ж у вас да мяне справа, шаноўны месье?
Якаў дастаў сваю драўляную ракавіну і паклаў яе на стол.
– Мне рэкамендавалі вас як бліскучага майстра бронзавага ліцця. Ці можаце вы паўтарыць вось такую штучку ў бронзе?
Скульптар узяў ракавіну і пачаў пільна разглядаць яе.
– Хм… Вельмі майстэрская праца па дрэве.
– Дзякую!
– Дык гэта вашых рук справа? Сапраўды выдатная праца. Не так проста будзе паўтарыць, але я магу паспрабаваць. Я б папрасіў не менш за тры месяцы… І наконт аплаты…
– О! Не варта турбавацца!
З гэтымі словамі Панурыш дастаў з-за пояса важкі мяшочак і вываліў на стол мноства залатых манет з партрэтамі Жыгімонта Вазы.
– Тут толькi малая частка тых дукатаў, якія я магу вам прапанаваць, – сказаў Панурыш.
– Здаецца, мы дамовіліся, – адказаў скульптар, паківаўшы галавой на знак таго, што такая аплата яго задавальняе.
Праз паўгода пасля сустрэчы Панурыша і Кузву, у маленькі домік, якi стаяў на беразе ляснога возера, непадалёк ад Шчучына, увайшоў чалавек у цёмнай накідцы. На галаве ў яго быў капюшон. У доміку знаходзілася пажылая жанчына ў драўляных чаравіках і старой падранай вопратцы. Яна завіхалася над нейкiм збанком.
– Паклон табе, пан над панамі Панурыш, – сказала яна спакойна і не паварочваючыся.
– Добры дзень табе, Барбара, – таксама спакойна прывітаў яе Якаў.
– Не буду пытацца з чым ты завітаў – ведаю!
– І цi хочаш ты мне дапамагчы, Барбара?
– І твае нашчадкі і мае будуць рабіць адну справу, ды і нам гэта патрэбна. Давай сюды свае паперкі.
Панурыш падышоў да грубага драўлянага стала і расклаў на ім карты Гродна, Варшавы і Кракава, а затым дастаў бронзавую ракавіну і таксама паклаў на брудную паверхню стальніцы.
– Нават у мяне не хопіць моцы прымусіць загучаць Дар, але з тваёй дапамогай…
– Так, разам справімся, – сказала Барбара, павярнуўшыся да госця ды выціраючы рукі аб свае лахманы. – Аднойчы нашы нашчадкі выпрабуюць яго, і толькі той, хто не мае ў сэрцы прагнасці – пройдзе выпрабаванне.
Барбара паглядзела на карты гарадоў, раскладзеныя на стале.
– Я адзначыў патрэбныя месцы чырвонымі крыжамі, – сказаў Панурыш.
Старая парылася ў нейкім куфры, пакрытым пацямнелымі ад часу малюнкамі, і выцягнула тры доўгія іголкі, кожную з якіх уваткнула ў адзін з трох крыжоў.
– Што павінна быць сказана? – спытала яна, звяртаючыся да госця, які моўчкі працягнуў ёй кавалак жаўтлявай паперы і сказаў:
– Тут напісана, Барбара.
– Стой побач і дапамагай. Лепш вазьмі мяне за руку, пан.
Панурыш працягнуў сваю велізарную далонь і схапіў маленькую руку гаспадыні. Барбара прачытала словы на паперцы, а пасля паднесла ракавіну да твару і зашаптала нешта ў яе, прыкрываючы далонню рот, як быццам распавядала бронзаваму дару нейкі важны сакрэт. Затым яна дастала аднекуль маленькую бутэлечку і выліла, па кроплі, змесціва на кожную з іголак, што тырчалi ў картах. Наведвальнік пільна назіраў за дзеяннямі варажбіткі, якая зноў пачала шаптаць нешта ў бронзавую ракавіну. Панурыш стаў выразна адчуваць пах серы, а свечкі, якія стаялі ў куце на маленькім століку, нечакана ўспыхнулі…
Уладзімір расплюшчыў вочы…
– Яшчэ адзін дзіўны сон, – сказаў ён, сядаючы на ложку і паціраючы далонямі твар. Гiсторык паглядзеў на гадзіннік і падумаў:
«Дык нам жа ўжо хутка выязджаць… А я тут валяюсь…»