—· Не ведаю, я ж не дачакаўся.
— А Віця, кажаш, вярнуўся, не захацеў ісці з табою сюды?
— Ой, і гэта вы забыліся. Я ж і ў хату не заходзіў, як выбег ад пана. Віця і не ведае, дзе я... Можа я зноў раскажу вам усё па парадку, тады лепей запомніце.
— Не трэба, Грыша, другім разам. Цяпер ты скажы мне, як жа будзе з татам і мамай? Ды там жа, здаецца, засталіся яшчэ браты — Петручок, Янка і сястрычка Валя?
Хлапчук павесялеў, пачуўшы пра дом, пра родных і неяк здзівіўся.
— Учарашняе запомнілі. Нават не забыліся, як зваць маіх братоў і сястру, а што сёння расказваў — забыліся...
— У мяне на імёны добрая памяць...
— I ў мяне памяць добрая, — пасмялеў Грыша. — Тры разы прачытаю верш і ведаю ўжо. Настаўнік заўсёды хваліў...
— Добрая... Але вось што мы будзем рабіць з тваімі бацькамі?
Грыша сумеўся, адвёў позірк ад твару начальніка і ўжо цішэйшым голасам адказаў:
— Яны будуць жыць у Пясках. Там у нас хата, конь, цялушка. Была карова, але захварэла летась і здохла. Дзядзька Пятро казаў, калі я не вярнуся, дык пан з іх штрафу не спагоніць...
— Дык ты, выходзіць, уцёк, каб не плацілі бацькі штрафу?
— Угу, — кіўнуў галавой хлапчук.
— А як тут праштрафішся, дык уцячэш назад, праўда?
— Не, адсюль я не буду ўцякаць. У вас тут добра: і вучацца, і працуюць... I паноў такіх лютых няма, як Вайтовіч. Улетку ён узлаваўся на парабка, што вазіў снапы, і збіў яго пугаўём, калі той абярнуўся з возам. Парабак хацеў падаць у суд, але пан прыгразіў, што адправіць з работы. У таго парабка аж пяцёра дзяцей, самая старэйшая дзяўчынка меншая за мяне.
Свірын знарок здзівіўся:
— Такі люты ваш пан?
— О, каб вы паглядзелі які! — адказаў сур’ёзна хлапчук.
— А суседнія паны хіба лепшыя?
— Я не ведаю, — паціснуў плячыма Грыша. — Я не служыў у іх, толькі на хутары ў Войціка.
— Ты не ведаеш, а я ведаю. Маленькім хлапчуком і я служыў у паноў пастушком. Усе яны адной масці, усе падобны адзін да аднаго і ўсе аднае шыбеніцы варты.
— I вы былі пастухом? — утаропіўся вачыма ў твар Свірыну хлапчук. — А цяпер начальнік?
— Быў, Грыша, быў. Спазнаў смак гэтага хлеба і цану яго ведаю, — уздыхнуў Свірын.
3 гутаркі Свірыну стала ясна: пастушок перабег сам, каб знайсці лепшае жыццё і выратаваць бацькоў ад штрафу.
— Ну што ж, Грыша, нагаварыліся мы з табою. Пара табе і паснедаць. Пойдзеш нашага супу пакаштуеш, — і начальнік выклікаў байца.
Неўзабаве Грыша і баец выйшлі, а Свірын далажыў свайму начальству пра панскага пастушка, прыгадаўшы і ўчарашні выпадак.
— Так, кемлівы хлапчук. I, самае галоўнае, сур’ёзны не па гадах. За што пабіўся з панам? Перадаў, што гаварылі пра пана шакаэмаўцы. А камсамольская ячэйка ў школе дружная і вялікая. Добра, скажу, скажу. Вядома, перавыхавае. Так, узрост яго піянерскі, але ростам — ладны хлапчына. Правільна, на месцы ім будзе відаць: у піянеры ці ў камсамол прыняць. Добра, добра, вазьму пад свой нагляд. Пайду з ім сам і пагавару з загадчыкам школы. Канешне, знаёмы, амаль кожны дзень бываю там. Можаце быць упэўнены, высветліў як след... Усяго найлепшага, таварыш начальнік.
Шакаэмаўцы здалёк заўважылі начальніка заставы і Грышу. Выбеглі насустрач, замахалі шапкамі.
— Добры дзень! — падышоўшы бліжэй, прывітаўся Свірын.
— Добры дзень, таварыш начальнік, — адгукнулася дружна некалькі галасоў.
— Паснедалі?
— Паснедалі, таварыш начальнік.
— Чым займаемся сёння?
— На поле збіраемся, авёс вязаць за жняяркай.
— Малайцы, — пахваліў Свірын. — Трэба памагаць саўгасу...
Грышу было дзіўна, што так смела гаварылі з начальнікам заставы вучні. Усё гэта выходзіла проста і нават жартаўліва. Грыша ўспомніў начальніка польскай пагранічнай стражніцы, напышлівага і ганарлівага.
— Прывёў вам новага члена калектыву,— паказаў галавою на Грышу Свірын. — Вы ўчора запрашалі яго застацца, ён адмовіўся, а за ноч раздумаў і вярнуўся.
— Калі ласка, мы рады, — адказаў Коля.
— Ну, вось і добра. Значыць, прымаеце? А што скажа на гэта ваш загадчык? Дзе ён?
— 3 аграномам пайшлі на агарод.
— Таварыш начальнік, Ігнат Міхайлавіч таксама прыме, — запэўніў Сева. — Мы Грышу ў сваю брыгаду возьмем.
Загадчык школы і аграном Ходаш тым часам выйшлі з-за кароўніка. Свірын павітаўся і расказаў пра юнага перабежчыка.
— Ну што ж, Мікалай Іванавіч, няхай застаецца. Будзе памагаць нам будаваць сацыялізм, калі спадабалася яму ў нас, — адказаў загадчык начальніку заставы, потым зірнуў на хлапчука і спытаў: — Будзеш памагаць?..