— Што там цяпер нашы робяць дома? — прамовіў уголае хлапчук: — Гэта ж сёння нядзеля, мама зноў павінна была прыйсці да мяне.
Не ведаў ён таго, што маці гэтым часам была ўжо ў Караліне, сядзела ў Галодкавых і плакала горкімі слязьмі.
— I куды ён мог падзецца? Дзе яго цяпер шукаць? — ламала яна рукі. — Можа і жывога няма ўжо... Вось і пераведала сваё дзіця, вось і паглядзела на яго. Прынясу радасць дахаты...
Пятро стараўся суцешыць Ганну:
— Не бярыце надта да галавы. Можа нічога з хлапчуком не здарылася. Не такі ж ён дурны, каб праз пана рабіць сабе што благое.
Але хіба можна было супакоіць матчына сэрца, калі трывожныя думкі неадчэпна лезлі ў галаву. То адным, то другім ражком хусткі Ганна выцірала слёзы і прыгаворвала:
— Як чула яго беднае сэрца бяду. Да таго ж не хацеў ехаць сюды служыць. Потым жа Войцік прыязджаў і ўжо так шкадаваў, што ўпусціў такога пастушка. Ён прывык да Грышы, ведаў, што хлапчук недазволенага не возьме, сам ні ў што не палезе. Кажа: «Я ж бы вам гэтыя тры пуды...»
— Прыбаўляў, калі хлапчука не было ўжо дома. Усе яны добрыя, як спяць, — уставіў у Ганніну гаворку Пятро.
— Праўду кажаце, абяцаць па часе нічога не каштуе. Знарок мог так гаварыць, каб шкадавалі...
— А як вы думалі, вядома, знарок. Ведаў, не пойдзеце ж вы назад забіраць хлапчука. Немачы на іх няма...
Антося паставіла на стол талерку тварагу са смятанай і кубак малака. Пятро адрэзаў пару лустачак хлеба і запрасіў:
— Падсілкуйцеся з дарогі.
- Ганна падзякавала. Да тварагу са смятанай, каб не рабіць людзям страты, не дакранулася, а кубак малака і маленькую лустачку хлеба ўзяла. Трымаючы ў адной руцэ малако, у другой хлеб, зноў загаварыла:
— I от скажэце, людцы, сэрца ўсё-такі прадчувае, мусіць, бяду... Гэтыя дні месца сабе не знаходзіла: так і цягне сюды, здаецца, паляцела б, каб мела крылы. Адсюль-адтуль ды гляну ў ваш бок. А сёння не ішла, а бягом бегла. От табе і прыбегла, от табе і пераведала дзіця... А дома чакаюць. Той раз ягад паслаў сваім браткам ды сястрычцы, у гэты раз слязьмі сваімі пачастую...
Антося правяла Ганну далёка за фальварак. Ёй хацелася суцешыць жанчыну, аблегчыць яе гора. На развітанне яна параіла:
— Вы там, даражэнькая, а мы тут, паблізу, будзем прыслухоўвацца. Можа ён дзе на хутары ці ў фальварку якім застаўся ды жыве, а матчына сэрца разрываецца. Мне ўсё адно думаецца: не загіне такі хлапчук,— сказала Антося.
— А можа ён падаўся за мяжу? — прыйшла Ганне думка, як зірнула на ўсход.
— Усё можа быць, — хуценька адказала Антося, але тут жа разважыла іначай: — Хаця чаго ж яму было ісці поначы, калі ён мог застацца там учора днём.
— I то праўда, — згадзілася Ганна. Яны пастаялі хвілінку яшчэ, умовіліся, калі хто пачуе што пра Грышу, перадаць адно аднаму, і разышліся.
...Начытаўшыся казак, Грыша пагуляў у валейбол (спадабалася яму гэта гульня лепш за гарадкі) і пасля абеду разам з другімі шакаэмаўцамі пайшоў сустракаць ніўскіх піянераў і школьнікаў. Пад гул барабана тыя ішлі ў Світалаўку ставіць спектакль.
На вучнёўскія спектаклі часта прыходзілі рабочыя саўгаса, калгаснікі. Часам драматычны гурток ШКМ хадзіў у суседнюю вёску паказваць свае прадстаўленні. У народны дом набівалася там паўнютка людзей.
Грыша ні разу яшчэ не бачыў спектакля. Як зачараваны, сядзеў ён увесь час — так блізка да душы прыйшлася п’еса «Пастушкі». На сцэне віднелася палявая дарога з фурманкай, удалечыні стаялі мэндлікі, а з левага боку дарогі пасвіўся статак; пастушок тужліва глядзеў услед фурманцы.
Спачатку Грышу зацікавілі не артысты, а малюнак. Надта ж знаёмыя мясціны нагадваў ён.
«Ну якраз такая дарога каля нашых Пяскоў, — падумаў хлапчук і зноў у думках перанёсся дахаты. — От, каб тата з мамай пабачылі ўсё гэта», — уздыхнуў ён цяжка і непрыкметна для самога сябе зноў захапіўся тым, што рабілася на сцэне.
Аж здрыгануўся Грыша, як з-за бярэзінкі, што стаяла злева, выткнуўся таўстапузы пан і ціхенька пакраўся да задумённага пастушка.
Грыша ведаў, чаго падкрадваўся пан. Затаіўшы дыханне, ён з трывогай сачыў за кожным «панскім» крокам. Такі выпадак быў з ім, калі ён пасвіў на хутары авечак. Адкуль і калі з’явіўся тады Войцік, хлапчук і да гэтага вечара не мог зразумець. «Відаць, і я тады гэтак задумаўся», — вырашыў цяпер хлапчук. А пан краўся праз усю сцэну да пастушка, каб адсвянціць яго знянацку. Ён нават паварушыў пальцамі на ручцы бізуна, сціскаючы яе мацней. Ведаючы, якая бяда чакае пастушка, Грыша не вытрываў і гукнуў герою п’есы:
— Вася, уцякай!
Усе азірнуліся, хтосьці пагразіў пальцам, хтось цыкнуў. На сцэне Вася не зварухнуўся, не зірнуў у залу і пан, што краўся да пастушка. Яны добра выконвалі свае ролі. Затое які гул падняўся сярод прысутных, як толькі пан хвасянуў пастушка бізуном. Здавалася, усе гатовы былі рынуцца на сцэну і задушыць гэтага ката сваімі рукамі.