Пакуль трусоў было мала, ён даглядаў іх адзін, а як пабольшала — загадчык школы даручыў яму арганізаваць звяно і падабраць хлапчукоў і дзяўчынак па свайму выбару.
Да зімы звяно збудавала засыпную хацінку для сваіх выхаванцаў. Навукі вялікай на гэта не спатрэбілася. Укапалі слупкі, абабілі іх аполкамі, навазілі з саўгаснай гантарэзкі пілавіння, засыпалі, утрамбавалі добра. А на зіму вартаўнік маленькую печку зрабіў. Цёпла трусам, утульна.
Добраё, дружнае звяно падабралася ў Грышы. Затое і пакідае ён у Світалаўцы, як памяць аб сабе, цэлую чараду трусоў. Ды прадалі за гэты час колькі другім школам, калгасам! Няхай таксама разводзяць.
Не хочацца Грышу расставацца і з сябрамі, прывык, здружыўся. Не хочацца, а трэба. Свірын настаяў на сваім: Грыша едзе вучыцца ў школу пагранічных войск.
На дварэ вечарэе. Заўтра гэтай парой Грыша будзе ў Мінску. Ён здаў ужо іспыты і прыязджаў пабыць да пачатку заняткаў. Паслязаўтра і світалаўская школа загудзе звонкімі, радаснымі галасамі — пачнецца навучальны год.
Сціскаецца ад перажыванняў хлопцава сэрца. I радасна, што едзе вучыцца, і шкада пакідаць родную ШКМ. Тут знайшоў ён усё: і веды, і сяброўства, і чуласць.
Апошні раз ходзіць Грыша гаспадаром па школьнай сядзібе. Ён, вядома, будзе прыязджаць сюды на канікулы, у водпуск, але гэта ўжо будзе гасцяванне — не больш. А што прыедзе сюды, што будзе вабіць яго да сябе Світалаўка, дык у гэтым не можа быць ніякага сумнення. Тут жа паблізу і Маня працуе. А ці ж ён можа не сустрэцца з ёю?
Учора яна прыходзіла ў Світалаўку. Сказала, што хацела паглядзець, чые большыя і лепшыя трусы: шакаэмаўскія ці іхняга калгаса. Доўга хадзілі яны па школьнай сядзібе. Потым пайшлі разам у бок Нівы, дзе Маня працавала. За гаворкаю не заўважылі, як апынуліся каля Манінай вёскі.
— Тут адна не пабаішся ісці? — спытаў Грыша.
Маня толькі ўсміхнулася. Нічога яна не баялася, і Грыша зусім не таму праводзіў, каб ёй смялей было. Трэба ж нешта сказаць. Стаялі хвіліну-другую моўчкі. Маня нагнулася, сарвала жоўценькую кветачку і, павольна адрываючы двума пальцамі кволенькія пялёсткі, першая загаварыла:
— Ты ўжо заганарышся цяпер. Не захочаш і знацца з намі.
— Чаго ж гэта мне ганарыцца? I прыязджаць буду, і пісаць.
Ён не сказаў, каму будзе пісаць, але Маня здагадалася. Яна заміргала вейкамі, неяк нервова адарвала адзін за другім некалькі пялёсткаў і, не падымаючы вачэй, сказала толькі:
— Глядзі ж, — і борздзенька заспяшыла дахаты.
Грыша стаяў і з болем у сэрцы глядзеў ёй услед: не зразумеў адразу, чаму яна не развіталася нават. Маня прайшла некалькі крокаў, азірнулася і памахала рукой. Грыша таксама памахаў у адказ.
У Грышавым сэрцы і сёння ўвесь дзень тлела маленькая іскрачка надзеі, што Маня знойдзе прычыну прыйсці. Але яна не прыйшла. Можа не выпадала на рабоце, а можа, і хутчэй за ўсё, чакала, што Грыша сам здагадаецца завітаць у Ніву.
«Ну, бывай, родная школа!» — развітваецца ў думках хлапец і ідзе да Савасцюка і Свірына падзякаваць за ўсё добрае.
Першым працягвае руку загадчык школы. Ён жадае поспехаў і дае наказ:
— Самае галоўнае — не цурайся ніякай працы і старайся добра вучыцца. Усё астатняе ўладзіцца само. Пішы, не лянуйся. Спадзяюся, школы нашай ты не забудзеш, прыязджай наведваць...
Грыша хвалюецца, абяцае пісаць, прыязджаць.
Свірын таксама цісне Грышаву руку:
— Падрос ты ў нас, пасталеў. Глядзі ж, добра вучыся, каб не чырванелі за цябе... I самае важнае — ніколі не забывайся, што Савецкі Саюз — твая Радзіма. Любі яе, як сваю маці. Гэта любоў у самы цяжкі час будзе надаваць табе сілы і на працу, і на подзвігі.
— Дзякую, Мікалай Іванавіч, за ўсё дзякую. Абяцаю, што чырванець праз мяне нікому не прыдзецца.
— У Ігната Міхайлавіча я пакінуў невялічкі пакунак. Цётка Насця падрыхтавала табе сёе-тое на дарогу.
— Не трэба было, Мікалай Іванавіч.
— Чаму не трэба. Мамы тут няма выпраўляць цябе.
Успамін пра маці адразу навеяў смутак. Вядома, калі б маці была тут, дык з апошняга сабрала б нешта ў дарогу, хоць і дарога невялікая.
— Не трэба, не трэба перажываць, — ляпае па плячы Свірын. — Тваё жыццё ўсё наперадзе, ты сустрэнеш яшчэ і маму, і тату, і сястрычку. А пакуль што чужая мама не забылася пра цябе.
Савасцюк маўчыць, што і яго жонка нешта пякла сярод тыдня. Дахаты Грыша вярнуўся з двума пакуначкамі пад пахай.
— Што ж гэга ты прынёс, дзіцятка? — не ўцярпела Алеся, каб не спытаць.
— Ды вось на дарогу далі.
— Хто?
Грыша адказаў.
— А вой-вой, навошта ты браў? — пакруціла галавой Алеся.— Я вунь табе і Колю напякла перапечак, па сыру зрабіла, масла наклала ў кубачкі, сала загарнула...