Прачнулася і карміла свайго сына Маша, пяшчотна спяваючы яму калыханку.
Высока ў неба зазвінеў ранні жаўранак.
Пачынаўся новы дзень,-
ЭПІЛОГ
Мінула два гады.
У ліпеньскі дзень з гасцініцы «Беларусь» вышаў Васіль Лазавенка. Спыніўся на ўсходцах, зажмурыўся ад сонца, па прывычцы глянуў на неба, падумаўшы, што ў калгасе канчаюць уборку сена. Надвор'е было спякотнае.
Васіль вышаў на Савецкую вуліцу; хацелася яму хутчэй глянуць на Мінск, у якім ён не быў ужо два гады.
Непазнавальна змяніўся горад за гэты час. Мала сказаць, што ён адбудаваўся, папрыгажэў. Не, гэта быў зусім новы Мінск, у цэнтры ў ім нічога не засталася ад мінулага, даваеннага горада. Шырокай роўнай магістраллю ішла далёка за Свіслач Совецкая вуліца. На ёй стаяла ўжо нямала новых шматпавярховых будынкаў, але яшчэ больш будавалася: адны камяніцы толькі падымаліся з-за дашчатых парканаў, другія мелі ўжо па чатыры-пяць паверхаў, трэція стаялі ў рыштаваннях, атынкоўваліся.
Кідаючы кароткія цені на асфальт, шумелі шматгадовыя ліпы. Васіль упершыню ўбачыў палівальную машыну. Яна павольна ішла пасярод вуліцы, выкідваючы ў два бакі вадзяныя фантаны, якія пераліваліся на сонцы, гарэлі вясёлкамі.
«Такая машына дарэчы і ў калгасе была-б», — падумаў Васіль, як заўсёды шукаючы, што можна выкарыстаць у сельскай гаспадарцы. Агледзеўшы горад, ён накіраваўся ў партыйную школу.
У вестыбюле школы было прахладна і пасля сонечнай вуліцы цёмна. Васіль на момант сумеўся, не ведаючы, куды ісці, у каго спытаць пра Лескаўца. Пайшоў туды, дзе было больш светла, і трапіў у прасторнае, прыгожае файе з калонамі. У ім размяшчаўся буфет, каля сцяны стаяў рад столікаў. За адным з іх сядзела чалавек пяць, перакусвалі, гарталі канспекты, кнігі, спрачаліся.
Васіль з усмешкай падумаў, што сталыя людзі, у якіх ужо, мабыць, дзеці вучацца ў інстытутах, паводзяць сябе перад экзаменамі, як звычайныя вучні, — гэтак-жа хвалююцца і гэтак-жа ліхаманкава, у апошні раз гартаюць, праглядаюць канспекты.
«Магчыма і ў шчылінку дзвярэй экзаменацыйнага пакоя заглядваюць».
За другім сталом сядзелі двое і спакойна пілі піва. Аднаго з гэтых дваіх нізкага, камлюкаватага, Васіль пазнаў: журналіст, работнік рэспубліканскай газеты. З год назад ён прыязджаў у калгас і пасля змясціў у часопісе вельмі няўдалы нарыс, у якім было многа наблытана, пераўвялічана. Лазавенка напісаў тады пісьмо ў рэдакцыю, выказаў у ім агульнае абурэнне, якое выклікаў нарыс у калгаснікаў.
Журналіст аглянуўся і таксама пазнаў Васіля.
— Ба! Лазавенка! Калі ласка, просім. Знаёмцеся,— вядомы старшыня калгаса, пісьмо якога, — помніш? — грымела ў нас на рэдкалегіі. Мошна мне дасталося з-за вас, Лазавенка. Але я не крыўджуся. Наадварот, дзякую. Вось вучуся, упарта вучуся. А вы што, паступаць думаеце? Не? Ах, я забыўся. Вы-ж вучыліся завочна...
— У сельскагаспадарчым інстытуце, а вы напісалі ў тэхнікуме.
— Напісаў. Якога ліха я там не напісаў толькі! Выпіце піва.
— Хачу знайсці Лескаўца. Ведаеце?
— Ну! Хто не ведае вашага Лескаўца? — азваўся сябра журналіста.
Журналіст засмяяўся.
— Мне ад вас, а вось яму ад вашага сябра дасталося аднойчы. Ён быў членам партыйнага камітэта, і Лескавец яго на справаздачным сходзе так прапясочыў... Знойдзем вам Лескаўца. Ён, здаецца, здае сёння... Піце піва і расказвайце пра свой калгас.
... Неўзабаве Максім ускочыў у файе расчырванелы, узбуджаны. Сябры радасна прывіталіся. Максім сціснуў Васілёвы плечы, трасянуў яго.
— Загарэў. Здаровы, ліха на тваю душу! А я, бачыш, як схуднеў? Дзень і ноч сяджу над кнігамі. Але-ж затое і вынікі маю... Калі ласка! — ён выхапіў з кішэні і працянуў Васілю заліковую кніжку. — За два гады адна чацвёрка, а то ўсё выдатна. Бачыш? А ты не верыў у мае здольнасці!
— Верыў, Максім.
— Ну, давай пасядзім.
— Не, пойдзем. Я не адзін, з Машай.
— Дзе-ж яна?
— У гасцініцы чакае.
— Ну, як там мая Ліда? — спытаў Максім, калі яны вышлі на вуліцу і накіраваліся ў бок гасцініцы.