Максім здагадаўся: доктар, і спытаў па-ваеннаму коратка і гучна:
— Дазвольце?
— Калі ласка.
Ён пераступіў парог і тады адразу ўбачыў знаёмых. Яны амаль усе падняліся яму насустрач.
— Лескавец!
— Максім!
— Ах, чорт! Які бравы!
— Адны вусы чаго варты! Казак!
Першы яго абняў сваёй адзінай рукой Міхаіл Прымак — той самы, з сынам якога ён меў сустрэчу на грэблі. Потым паціснулі руку старшыня сельсовета Байкоў, дабрадзеевец дзядзька Міхей Вячэра, надзвычай высокі чалавек з лысай галавой і з хітрай усмешкай у вачах, Максімаў аднавясковец Пятро Мурашка, яшчэ адзін малады хлопец з знаёмым абліччам, але прозвішча якога Максім не мог успомніць, і падумаў: «Моладзь вырасла»...
Апошнім падняўся Васіль Лазавенка. Ён таксама толькі падаў руку, хоць Максім быў паімкнуўся абняцца. Але затое руку Васіль ціснуў моцна, доўга і, гледзячы ў вочы, радасна ўсміхаўся.
— Даўно пара, брат, даўно.
Максім убачыў пад расшпіленым шынялём яго ордэнскія калодкі і адразу спрактыкаваным вокам палічыў:
«Два Чырвонага Сцяга, Айчыннай вайны, дзве Звязды і медалі. Але... Шанцавала...»
Васіль схамянуўся і павярнуўся да чалавека, які ўсё яшчэ стаяў каля стала.
— Знаёмцеся. Наш сакратар партыйнай арганізацыі Ігнат Андрэевіч Ладынін.
Потым з-за стала падняўся чалавек з постаццю цяжкаатлета і шрамам на ілбе. Але рука яго была, як у жанчыны, малая і мяккая.
— Мяцельскі.
— Дырэктар школы, — дадаў Васіль.
Калі, нарэшце, усе прывіталіся і пазнаёміліся, Ладьшін пастукаў алоўкам па стале.
— Таварышы, аб усім іншым пасля. Працягнем наш сход,— ён звярнуўся да Максіма. — У нас партыйны сход. Вы член партыі, таварыш Лескавец?
Максім палез у кішэню за партбілетам.
— Так. Нашага палку прыбывае. Што-ж... Добра. Будзем працаваць... — прыветліва ўсміхнуўся Ладынін. — Дык вось. Аб выкананні пастановы партыі і ўрада аб ліквідацыі парушэнняў Статута сельскагаспадарчай арцелі. Я гаварыў ужо: дрэнна ў нас з гэтым. Не давялі мы, як мае быць, справу да канца. Парушэнняў у нас яшчэ нямала ў кожным калгасе, нават і ў «Волі». Але асабліва іх многа ў «Партызане». Шаройка, напрыклад, думае, што гэта — часовая кампанія, адшуміць і сціхне. Ды і з прысутных тут хто-ні-хто, відаць, такой-жа думкі, — Ладынін кінуў кароткі позірк на Байкова. Старшыня сельсовета перасмыкнуў левай шчакой, падняў галаву і нервова пацёр аб калена кантужаную руку, потым пачаў спешліва скручваць цыгарку. — Людзі гэтыя глыбока памыляюцца. Пастанова гэта — праграма нашага пасляваеннага ўздыму. Трэба зразумець, таварышы, добра сабе ўсвядоміць, што мы пачалі вялікую бітву за поўны дастатак. Цяпер гэта той-жа фронт, той-жа пярэдні край. Помніце, што сказаў Сталін у сваім выступленні перад выбаршчыкамі?..
Максім слухаў і ўпотай вывучаў твары комуністаў.
Яны сядзелі моўчкі, нерухома, слухалі ўдумліва. Толькі Вячэра, зацягваючыся папяроскай, махаў далоняй перад тварам, разганяючы дым.
«Восем чалавек... на ўвесь сельсовет, на тры калгасы... Малавата... У дывізіёне ў нас больш ста было», — падумаў Максім.
Ладынін гаварыў аб тым, што павінна зрабіць партыйная арганізацыя, каб за зіму ўмацаваць калгасы.
— Наша задача дапамагчы кожнаму калгасу скласці перспектыўны план развіцця гаспадаркі — такі, які мы склалі ў «Волі». Людзі павінны ведаць, за што ім трэба змагацца, як яны будуць жыць цераз год, цераз два, у канцы пяцігодкі. Складаючы такія планы, трэба смялей браць курс на механізацыю і электрыфікацыю. Без гэтага мы не здолеем падняць ураджайнасць і развіць жывёлагадоўлю. Правільна гаварыў Лазавенка — машыны дзяржава дасць, успомніце пяцігадовы план... І таму проста немагчыма зразумець заяву, што нам яшчэ рана думаць аб такой раскошы, як электрастанцыя, калі ў нас яшчэ сорак сямей у зямлянках жывуць... А па чыёй віне, Сяргей Іванавіч, яны жывуць у зямлянках, дазвольце у вас спытаць?..
Байкоў усхапіўся з месца, зрабіў крок да дзвярэй, з размаху кінуў недакурак у куток.
— Што вы ўвесь час тыркаеце на Байкова?!
— А таму, што Байкоў выступіў супраць прапановы Лазавенкі...
— Бо Байкоў не жадае пасля адказваць за вашы фантазіі. У вашага Лазавенкі галава закружылася, — у старшыні сельсовета нервова задзёргалася павека на левым воку. Ён для чагосьці адчыніў дзверы ў суседні пакой, заглянуў туды і злосна ляпнуў імі.
Ладынін спакойна чакаў, ледзь прыкметна ўсміхаючыся. Прымак і Лазавенка іранічна пераміргваліся. Гэта не спадабалася Максіму. «Што яны наваліліся на яго?»