Убачыўшы на сваім падворку даўняга сябра, Нохім ажыўлена закрычаў:
— О-о-о! Малка! Малка! Паглядзі, хто да нас завітаў!
— Хто такі завітаў? — пачулася з-за дзвярэй.
Нохім набліжаўся, крыху прыгнуўшыся, шырока расстаўляючы ногі і няўклюдна соўгаючы імі, што, як ведаў Кірыла, уласціва было людзям, звязаным з сядзячай работай. Акрамя таго, ён прыкметна накульгваў на левую нагу: у дзяцінстве паслізнуўся на лёдзе і ўпаў, пасля таго левая нага ў росце крыху адстала ад правай. На галаве ў Нохіма Лявонка заўважыў шчыльна прыткнутую круглую шапачку. Кірыла злез з воза, атрос полы світкі ад саломы і павітаўся з гаспадаром. Нохімаў твар, паголены, але з доўгімі пэйсамі, якія апускаліся ніжэй падбародка, выказваў і радасць, і здзіўленне, і нейкі сум адначасова. З дзвярэй выглянула гаспадыня — яшчэ не старая, паўнаватая жанчына, жонка Нохіма. І ў яе выгляд быў, як заўважыў Кірыла, заклапочаны і нават засмучаны.
— Ды разам, пане муй, з унукам!
Нохім перавёў погляд на Кірылавы боты:
— Носіш?
— А як жа! Нашу і цябе ўспамінаю, Нохім. Як ты жывеш-пажываеш?
— На базары такія боты не купіш — там табе замест сцелькі кардон пакладуць! — не без гонару сказаў шавец, не адводзячы вачэй ад свайго фірменнага вырабу.
— Ой, часы надышлі, ой, часы надышлі! — завохкала Малка.
— Жывеш-пажываеш? — Нохім уздыхнуў.— Якое там жыццё! У Гомелі зноў пагром быў…
— Яны кажуць, — перабіла Малка, — што яўрэі рэвалюцыянеры, а што яўрэі ім благога зрабілі? Не ўсе ж рэвалюцыянеры. Паміж рускімі мала рэвалюцыянераў?
Кірыла супакоіў:
— Не хвалюйцеся, тут не будзе!
Але Нохім пазіраў няўпэўнена.
— Слабога кожны можа пакрыўдзіць і зняважыць… Што значыць — не будзе? Чаму ты так думаеш?
Кірыла развёў рукамі:
— Ты, таго, шыеш боты, я сею жыта. Падумай — нашто нам сварыцца?
— Праўду ты кажаш, але ж, бачыш, некаму трэба, каб нацкоўваць адзін народ на другі,— шавец цяжка ўздыхнуў: — У нас у дадатак і яшчэ клопаты…
Малка, ведаючы, што мае на ўвазе муж, не ўтрымалася, пляснула рукамі, залямантавала:
— Ой-ой-ой-ой, каб яго чорт! Гэты той пракляты! Ой, нарабіў…
— Малка, кінь! Які той? Цяпер ён твой зяць, — з нейкай з'едлівай насмешлівасцю і горкай іроніяй сказаў Нохім і ціха нагадаў суразмоўнікам: — Усіх нас чакае апраметная.
Усе прымоўклі. Падзьмуў вецер, пад нагамі зашумела лісцвяная мяцеліца.
Нохім ізноў уздыхнуў:
— Цяжка быць яўрэем. Чужыя б'юць, свае тузаюць…
— Ой, — як бы тлумачачы словы мужа, падхапілася гаспадыня, — наша Лейка, вы бачылі, усё пры ёй: і фігурка, і тварык, і косы! Куды яна? Мы людзі з культурай, усё як трэба…
— Прыгожая яна ў вас! — пагадзіўся Кірыла, нібы намякаючы на тое, што прыгожым дзяўчатам звычайна выпадае няпросты лёс.
— Ой-ой-ой, я наглядзецца на яе не магла! — пагадзілася Малка, выціраючы слёзы. — Такі ўдар! А быў жа хлопец!
«От, бачыш, — падумаў Лявонка, — і тут нелады, і тут спакою няма».
— Усё было дамоўлена! — як бы самой сабе сказала Малка.
— Ну, яшчэ невядома, ці ўзяў бы… — Нохім глуха кашлянуў, нібы стрымліваючы залішнюю жончыну ўпэўненасць.
Кірыла не раз бачыў Нохімаву дачку Лейку — прыгажуня, чарнявая, косы да калень.
— Ой, я не перажыву!.. — схапілася за галаву Малка. — Гэта замест таго, каб паслухаць бацькоў!
Прускаўцам стала іх шкада.
— І так нас любіла і шанавала заўсёды, такая ветлівая — «татэ, татэ, татэ» — і раптам збегла! — роспачна паціскаў плячыма шавец. — Але нічога, — дадаў ён. — Бог суровы, але справядлівы і міласцівы да чалавека. Гэта пацвярджаецца на кожным кроку.
— Дачка — выхрыстка, зяць — гоім… Уй-уй, гора нам, гора… — Не знаходзіла сабе месца Малка. — Такога яшчэ не было, каб наша дачка закахалася ў гоя.
— Ну, надта ўжо так не кажы, — Нохім пяшчотна дакрануўся да жончынай рукі.— Я ж у цябе таксама напалавіну ліцвін.
Малка яшчэ больш завойкала.
— Але ж і з яго боку тое самае, — сказаў, падумаўшы, Кірыла, маючы на ўвазе зяця, але яшчэ не ведаючы, хто ён такі.
— Вось, я ёй і кажу, цяпер не той час… — падтрымаў яго Нохім.
— А якія халы яна ўмела пячы! — усхліпвала Малка. — Ой, не перанясу, не перанясу… — у яе словах гучалі гора і роспач.
— А хто ён? — пацікавіўся госць. — Калі так, дык, відаць, вельмі, таго, самастойны чалавек.
— Сын Залатоўскага з Замастоў! Можа, чуў?
— Вядома, чуў! Але ж яго, таго, заўсёды залатаром звалі. Дык, можа, паспеў шляхціцам стаць? Здараецца і такое…