— Як жылося ў Дэтройце?
— Па-рознаму. Я не толькі ў Дэтройце быў.
— А дзе яшчэ?
— Рыбачыў на Вялікіх азёрах.
— Вось як!
— А ты настаўніцай працуеш?
— Настаўніцай.
— Дзяцей вучыш?
Анет кіўнула галавой.
— Цікава?
— Вельмі.
— Рады за цябе. А я тут паспеў наведаць квакераў.
— Квакераў ці яшчэ каго-небудзь у Маршалтаўне? — усміхнулася Анет, цярэбячы ў руках белую батыставую хусцінку.
Ён здагадваўся, на што яна намякала. На жанчын, не іначай. У Маршалтаўне, не сакрэт, заўсёды можна знайсці жанчыну.
— А я сапраўды быў у квакераў. Вось квакеры, дарэчы, на жанчын нават не пазіраюць.
Пра квакераў яна ведала, напэўна, не менш, чым ён.
— Гэта так. Каханне да шлюбу ў іх не дазваляецца. — І дадала: — Каханне за грошы таксама не каханне.
«Чытае мне натацыі», — падумаў Лявонка.
— Ці навучыўся ты ездзіць на байку?
Лявонка пасміхнуўся, успомніўшы, як Анет вучыла яго трымацца на веласіпедзе, і адмоўна пакруціў галавой. Потым расказваў пра сваё жыццё ў Дэтройце і на Вялікіх азёрах. Але развіталіся яны суха.
— Што гэта я ўсё гавару і гавару без перапынку ды яшчэ і на благой мове, — сказаў ён, нібы просячы прабачэння, — не ведаю я мовы настолькі, каб свабодна размаўляць на ёй.
— Не, чаму? Цікава! — не пагадзілася яна. У яе словах пачулася нейкае какецтва.
— Цікава? Хто яго ведае… — Ён паціснуў плячыма. — Квакеры наогул не паважаюць тых, хто шмат гаворыць.
— Мы ж пакуль што не квакеры…
Ён баяўся: а раптам адносіны з Анет стануць такімі, што давядзецца застацца тут, можа, назаўсёды. Дарэмна — падстаў для гэтага, здаецца, не было. Праз некалькі дзён Анет паехала. Яму чамусьці стала шкада яе. І чаму яна так нечакана знікла? Можа, на яе ад'езд паўплывала тое, што за дзень перад гэтым яна ўбачыла, як ён запрог двухколку і паехаў у Маршалтаўн? А яму трэба было даведацца, ці было ў Маршалтаўне прадстаўніцтва параходнай кампаніі, каб, калі будзе патрэбна, узяць білет да Лібавы… Развітанне з Анет доўга не выходзіла з галавы, але ён нарэшце ўпэўніўся, што зрабіў правільна.
Здавалася, можна было і жыць, але пастаянна нешта гняло. Найбольш — нейкі стан няпэўнасці, у якім ён знаходзіўся. Кожны раз лавіў сябе на думцы, што ўсё навакол было чужое, не яго. Гаспадары — мілыя людзі, але не ставала адчування прывязанасці ці, лепш сказаць, прыналежнасці да таго свету, які яго акружаў.
ІХ
Ужо ўваходзіла ў сваю пару ілінойская восень. Нізка-нізка над зямлёй слаліся сівыя туманы, рознакаляровым лісцем трымцела на дрэвах «індзейскае лета». Прыемна ў такі час пахадзіць па лесе. Нідзе чалавек не адчувае хараства зямлі і сваёй адзіноты так, як сярод асенняй прыроды. Восень на рэдкасць цёплая, можна сказаць, ласкавая, але хутка зараве тарнада. Добрае і благое мяжуюцца паміж сабой. Так заўсёды ў жыцці.
Пастаяўшы ў лесе, Лявонка вяртаўся на ферму. Пад нагамі шалясцела ржышча. Скаціна хадзіла па полі, падбіраючы ацалелыя пачаткі кукурузы і каласкі. Каровы тут былі джэрсійскай пароды — невысокія, рудаватыя, з цёмна-карычневымі плямамі па баках, з цяжкім вымем, шырокімі раскідзістымі рагамі. Адна жывёліна нядаўна ацялілася проста на лузе. Нанач цялятка разам з маці загналі ў хлеў, дзе стаяла печ, якую тапілі кукурузнымі качарыжкамі, і было добра, цёпла.
Набліжалася свята — Дзень удзячнасці. Раніцай 11 лістапада гаспадар пастукаў у дзверы Лявонкавага павільёна.
— Уставай! Сёння ў нас свята! У гэты дзень успамінаюць продкаў.
Дзень удзячнасці — гэта, па сутнасці, тое ж, што ў беларусаў Дзяды, але ў Амерыцы ён адзначаецца больш шырока і пашанотна. У гэты дзень дабрачынныя арганізацыі робяць усё, каб кожны галодны і бяздомны меў бясплатны кавалак індычкі.
— Гуд монінг! — павітаўся Лявонка.
— Гуд монінг! Пайшлі ў хату! — запрасіў гаспадар.
Прускавец памыў рукі, спырснуў твар вадой і зайшоў да гаспадароў Вакол стала, які ў Бузукоў ўпрыгожвала смажаная індычка, завіхалася Мелані. Панаваў святочны настрой. Было, як кажуць у Прусцы, і хлеба і да хлеба — стол ламаўся ад талерак з рознай ежай. Перад тым як сесці, памаліліся. Гэта была малітва ўдзячнасці.
— Схілім галовы і звернемся ў думках да Усявышняга, — пачаў гаспадар.
Лявонка падумаў, што гэтыя словы ён чуў некалі і ад старога Грыцька — Іванавага бацькі. Іван успомніў і яго, і Адарку…
Калі малітва была скончана, яны прыселі. На стале стаялі, паміж закусак, сідр і піва. Гаспадар наліў усім у шклянкі сідру.