Што ў Талстога спадабалася, дык гэта думка, што ўсе людзі — браты, толькі забылі пра тое… Хвалявалі і прыцягвалі ўвагу незнаёмыя словы: пол, пралетарыят, капіталізм. Зноў уразіла слова «дэмакрат». Гэта слова ён запомніў яшчэ ў першы прыезд у Камянец, пачуўшы яго ад Нохіма. Тады шавец назваў дэмакратам свайго нечаканага зяця Івана Залатоўскага.
Хлопец сам сябе не пазнаваў, нешта дзіўнае рабілася ў галаве, наплывалі новыя думкі і адчуванні. Ён некалькі дзён хадзіў заклапочаны, а потым падзяліўся сваімі непамыслотамі з Нохімам, бачачы, як той шчыра спраўляе свой шабас. Якраз прыйшла Малка. Пацяплела. Хмарнае неба ўжо нагадвала аб вясне, але местачковыя вуліцы з раніцы яшчэ пакрываліся тонкай ледзяной плёнкай.
— Малка, ты не пакаўзнулася часам? — спытаў Нохім, глянуўшы на яе ўзверх акуляраў.— На дварэ такая склізата.
— Не, не бойся, я стараюся хадзіць павольна.
Яна паставіла на стол сподачак — некалькі зліплых цукерак-манпансье. Паглядзела на Лявонку:
— Пакаштуй, а то ты салам жывот надарвеш.
— Не, не надарву — колькі там таго сала!
— Прыйдзе пятніца — я цябе пачастую фаршырованай рыбай.
— Дзякуй! — хлопец памаўчаў.— Скажыце, калі ласка, што такое дэмакрат?
Гаспадары пераглянуліся паміж сабой. Нохім доўга крактаў, скроб лысіну, намагаючыся нешта патлумачыць, нарэшце паціснуў плячыма і паглядзеў на Малку. Малка лічыла сябе больш дасведчанай у гэтым пытанні, ды і зяця свайго яна не надта шанавала. Зяць? Да гэтага часу не паказаўся…
— Дэмакраты — гэта палітыкі,— растлумачыла яна больш мужу, чым Лявонку. — Ім усё ніпачом, бо нікога яны не слухаюць і ніякіх законаў не прызнаюць!
— Так ужо і не прызнаюць… — усумніўся шавец.
— Не прызнаюць! — стаяла на сваім Малка.
— Ой, каб я ведаў раней, што мая жонка ведае пазней, — паківаў галавой шавец.
— Нохім! Нохім змоўк.
Лявонка адчуў сябе вінаватым, што закрануў такое пытанне.
А Малка дадала:
— Ад іх можна чакаць чаго хочаш. Яны ўсё могуць… Нохім доўга і сумна пазіраў на Лявонку, як бы гаворачы:
«Вось такія, брат, справы».
Нічога пэўнага з Малкінага тлумачэння прускавец, аднак, не зразумеў…
ІІ
Сонца паднімалася ўсё вышэй. Заіскрыліся паміж снегу першыя, яшчэ не смелыя ручаіны. З кожным днём яны станавіліся шырэй, а снег цямнеў і асядаў. Пачыналася вясна вады. На Лосьне зашумеў крыгаход. І як бы ні паланілі Лявонку кнігі, але вясна разварушыла і яго. Ноччу ў вокны Нохімавай хаты ціха струменілася зеленаватае святло сакавіцкіх зораў, а выйдзеш з хаты — запахне свежасцю ранішняя далячынь. У Прусцы ў гэты час хлапчукі, ды і дарослыя таксама, выходзілі за царкву, на пагорак, глядзець разліў. Лосьну было не пазнаць — такой шырокай яна рабілася. Разліўшыся па ўсёй даліне, яна адлюстроўвала ў сваёй вадзе навакольныя лугі і палі, лясы і пералескі, вёскі, што там-сям туліліся да яе берагоў, прасторы падвышанага неба. Вада па-вясенняму мутная, з пенай і смеццем, адламанымі з дрэў і кустоў галінкамі. Смялейшыя з дзецюкоў, хоць ад вады і цягнула зімовым холадам, падцягвалі да берага крыгі, узбіраліся на іх і, радасна-ўзбуджаныя, плавалі па лугавой пойме. З усіх звычайна вылучаўся Трахімка — жартам яго не было канца: любіў разгайдаць крыгу так, што сам на ёй утрымліваўся, а сябрук валіўся ў ваду.