o Havar intereso por (pri, pro, ye) papilioni.
o Yuro por (ad, di) omno.
o voyo por (di, ad) glitveturi.
o Salario por (di) un monato.
o Motivo por la ago.
4
o Desprizo por (ad, pri) afero.
o Komitato por enduktar paco.
o Danjero por (ad) la sano.
o Utila por (ad) lernanti.
o Oportuna pr (ad) komencanti.
o Severa por (ad, pri) servisti.
o Bona por (ad) soldati.
o Mikra por (ad) la granda moneti.
o Tro serioza por (ad) la filii.
o Indiferanta por (ad) rejo.
F. Konjuncioni di la chefa e dependanta frazi
F 1. ed (e) – kunligas singla vorti e frazi, prefere samspeca e samvaloranta.
Exempli
o Il preferis la granda e la mola oranji (t.e. la sama oranji qui esas granda e same mola).
o El savas la Franca, Germana, Angla e linguo inter-naciona.
o La puerulo amas, quale ludilo, kavali e soldati, e la puerino bersili e pupi.
F 2. ke – introduktas dependanta frazo qua esas simpla kompenso por ula vorto, ne
expresita en la chefa frazo, prefere por la rekta komplemento.
Exempli
o La patro opinionas ke me esas en la lerneyo, ed en la pregeyo. (Quon il opinionas? Ita
objekto expresesas per la frazo kun «ke»).
o La fakto pruvas ke li esas justa. Il simulas ke la dolori esas akra.
G. Vortifado per afixi (prefixi e sufixi)
Omna afixo modifikas ed altrigas la senco o signifiko di la radiko, ma nur en ita relato qua
expresesas per la respektiva afixo.
G 1. -ino – karakterizas la femina sexuo, sive pri homi sive pri animali.
-ulo – egale karakterizas la maskula sexuo
Notez ke Ido traktas la nomi di vivanti quale sengenra. Nur se necesa on uzas la afixi
supre. Tre poka vorti en Ido havas diferanta maskula e femina formo, p.e. patro(maskula)
e matro (femina).
Exempli
– De kato ni havas katino o katulo, hundo donas hundino o hundulo.
Kustume la sexuala afixi ne ofte esas bezonata.
G 2. ge- – uzesas por expresar la du sexui (maskula e femina) en un vorto.
Exempli
– gefrati = fratulo + fratino, gespozi = spozulo + spozino.
Ma: patro + matro = genitori.
G 3. -ilo – Kande on adjuntas -ilo a verbala radiko, la nova vorto signifikas la
instrumento od utensilo per qua on facas ito quon la verbo expresas; on uzas -ilo nur
relate konkreta kozi.
Exempli
absorbilo, apogilo, balayilo, barilo, brosilo, cinematografilo, cizilo, drashilo, envelopilo,
falchilo, filtrilo, flugilo, fosilo, frotilo, funelilo, hakilo, hektografilo, izolilo, klefilo, klozilo,
5
komutilo, kobrilo, ligilo, limilo, lokilo, maskilo, mezurilo, prezervilo, pumpilo, rabotilo,
razilo, reflektilo, remilo, remediilo, rezonilo, riglilo, segilo, separilo, shirmilo, shovelilo, siflilo,
siglilo, sketilo, skrapilo, skultilo, sondilo, stampilo, stimulilo, stopilo, suflilo, tegilo, telefonilo,
telegrafilo, tenilo, texilo, tondilo, transformilo, trikotilo, turnilo, vekigilo, ventolilo, vishilo.
[Notez: Certena generala instrumenti anke havas partikulara exempli: konseque shirmili anke
havas parapluvo o parasolo. Ultre, pro moderna teknologio, ni ofte havas nova instrumenti.]
Exerco 1
1. Il kredas ke il aquiros multa adepti por nia linguo.
2. Ni riproduktas la texto por la lernanti.
3. La matro esperas ke la supo esas segun gusto di la kuzino.
4. Segun l’afirmo di la siorino L., la vizito di la gefianci ne esos agreabla a la genitori di
la siorulo M.
5. Malgre la bela vetero el ne promenis.
6. Vi judikis la viro segun la profesiono; ni judikis il segun la savo o povo.
7. Vu vidos la lago alonge la tota extenso.
8. Segun deziro e demando di la princino la homi facas la provo.
9. La fratulo donas a me sukro por la kafeo, e la fratino blanka pano.
10. La linguo esas a ni moyeno por la skopo.
11. La bovino kuris segun la rivero.
12. Ibe esas la hakilo; me adportas ol a vu.
13. La spozino remarkis ke la infanti promenis alonge la foresto.
14. La jurnali raportas ke, segun kompreno di la advokato N., il ganos la proceso, e ke la
publika opiniono kondamnas la cinika konduto di la vulgara postulo di la plendanto.
6
2ma Leciono
A 8. Questionala frazo
Omna questionala frazo, sive chefa frazo, sive dependanta frazo, introduktas
a. per questionala pronomo, o
b. per la questionala partiklo, kad (ka)
Exempli
o Ka vu voluntas vidar ka la servistino klozis la fenestri?
o Ka vu savas ka (ke) letri advenis? (Kelkafoye on povas substitucar ka per ke.)
A 9. Afirmivo e negivo
Korespondante a questiono la izolita afirmivo esas Yes! , la izolita negivo esas No! La negivo
kunligita kun vorto en frao esas ne, e pozesas avan la negenda vorto.
Exempli
o Ka vu esas pronta komencar? Yes!
o Ka la vetero esas belas? No!
o Kad il vizitis la onklino? No, il ne vizitis, ma vizitos el.
o La amiko salutis la siorulo ma ne la siorino.
o Ka vu povas montrar a me la justa voyo? Me regretas, no; me ne rezidas hike.
A 10. Akuzativo (La rekta komplemento)
Generale l’akuzativo pozesas dop la subjekto di la frazo, e ne havas specala finalo. Ma on
povas karakterizar ol per adjuntar la litero n por igar la frazo segun cirkonstanci plu klara.
Absolute oportas adjuntar la finalo n se l’akuzativo esas avan la subjekto di la frazo; ita kazon on nomizas inversigo. On pozas l’akuzativo avan la subjekto nur se ito esas absolute necesa
o por efektigar aparta efekto.
Exempli
o Il kompris ta instrumento quan vu volis.
o Quan vu deziras, la hundo o la kavalo?
o Nur la hundon me bezonas, sioro.
o La blua koloron me selektis, ne la verda.
o Ho, quante bela panoraman ni havas hike!
A 11. Nombri
Kardinala
Ti esas:
• zero = 0
• dek-e-un = 11
• un = 1
• dek-e-du = 12
• du = 2
• dek-e-tri = 13
• tri = 3
• quar = 4
• dek-e-quar = 14, edc.
• kin = 5
• duadek = 20
• sis = 6
• triadek = 30, edc.
• sep = 7
• cent = 100
• ok = 8
• duacent = 200, edc.
• non = 9
• dek = 10
• mil = 1,000
• milion = 1,000,000
• miliard = 1,000,000,000
• bilion = milion milion (1,000,000,000,000)
7
Exempli
o Triacent duadek-e-quar = 324
o sep milion okacent sisadek-e-tri mil duacent-e-non = 7,863,209
Kun granda nombri quala la lasta exemplo, on povas enuncar la sucendanta cifri: sep-ok-
sis-tri-du-zero-non.
Ordinala
Obtenesas soldante a la kardinala nombri la sufixo -esm- e la desinenci a, o, e segun besono.
Exempli