— Паможа? — закашляўся Мікалай.
— Паможа, паможа! Знаю, што раблю. Толькі ідзі хутчэй дахаты і лягай.
Апошняе выпіў сам.
Ну і пачалося змаганне за Мікалаева здароўе. Столь хадуном захадзіла. Сцены круцяцца, нібы карусель. Дзе ні гляне — усюды вокны ды вокны. А ложак неяк перакасабурыўся і пачаў хіліцца.
Прачнуўся мабыць за поўнач. Цемра. Мац, мац рукою — з правага боку нейкая сцяна. Сунуў нагою ўперад — зноў нешта не пускае.
— Што за халера? — падумаў уголас. Спрабаваў сесці, але так і трахнуў у цвёрдае галавою. Тут ужо і страшна зрабілася. А яшчэ штосьці мокрае заварушылася і ля самай галавы села.
— Няйначай, як у магіле, — мільганула думка. — Відаць, пе разабраліся і жывым пахавалі.
Давай крычаць:
— Ратуйце, жывы я тут! Не бойцеся, гэта ж я, Мікалай Ігнатаў! Той, якога нядаўна пахавалі!
Раптам бліснула святло. Сабачка, пачуўшы гаспадыню, махнуў хвосцікам Мікалаю па твары і выскачыў з-пад ложка, ды пачаў лашчыцца да сваёй гаспадыні.
— Ах, Божа мой! — усклікнула тая. - Што ж ты тут натварыў? — уепляснула рукамі. — Цэлага сабачку мне запаскудзіў! — і пачала, цягнуць Мікалая з-пад ложка. — Памёр ён! Я цябе, гад, пахаваю!
Свядомасць вярнулася, калі гаспадыня прынялася выкідаць з шафы Мікалаеву вопратку.
— Гэта ж я не ў труне! Гэта толькі пад ложак скаціўся! Жывы, значыць, — прыпамінаў ён сабе.
— Ну, як прачысціла? — спытаў Кастусь, калі назаўтра сустрэліся.
— Прачысціла! I мяне, і гаспадыню, — адказаў, трымаючы ў руках чамадан.
— Я ж гаварыў! Народная медыцына — справа, брат, вялікая.
ДЗІВАК
Нездарма Яўфіма дзіваком празвалі. Як учаўпе нешта, як схлусіць, то і праўды ніхто гэтак не скажа. Ведаеш што хлусь, а паверыш. Потым толькі скрыганеш зубамі, плюнеш са злосці, але што ты, брат, зробіш? Хіба, што букецік народных эпітэтаў ды пажаданняў пашлеш.
Вось, прыкладна, святочная раніца. Павыходзілі людзі на вуліцу, паставалі і разгаварыліся. А тут і Яўфім ідзе люлькаю папыхваючы.
— То вы не ў горадзе? — пытае не даходзячы.
— Добра, добра! Знаем тваю палітыку! — адазваўся нехта з групы.
— Проста, так пытаю. Бачыў, што з суседніх вёсак едуць. Аўтобусаў нават сёння падбавілі. На прыпынку аж кішма кішыць, — дадаў і прайшоў побач.
У групе на хвіліну заціхла. Хто ў зямлю ўзіраўся, хто за папяросамі ў кішэнь палез...
— Што ж гэта можа быць? — спыніў хтосьці маўчанне.
А апошнія толькі на гэта і чакалі. Загаманілі, што, моў, нармальная нядзеля, а людзі ў горад так валяць. Чаго? А ехаць едуць. Васіль аж за стадолу выбягаў, каб на прыпынак глянуць. Сапраўды там поўна. Шмат чаго прадумалі, але нішто не пасавала. I развязку даў Іван:
— Няйначай, як крамы адкрытыя і нейкая агульная паслясезонная пераацэнка тавараў. Чаго ж бы інакш ехалі?
I так пачалі пераконваць адзін другога, што сапраўды паверылі. Абавязкова пераацэнка.
Першым з кампаніі адлучыўся Ванька, потым Грышун, тлумачачы, што забылі каней павыводзіць. За ім Васіль. I так, адзін па адным, паразыходзіліся.
Пакуль Яўфім дайшоў да канца вёскі - вуліцу, як вымела. Але ж раптам — Іван паявіўся. Ідзе, толькі полы плашча маталахаюцца. А неўзабаве і Ёзік ўдагонку яму кінуўся. Агародамі Санечка папёр. Выбралася з дзесяцёх. На аўтобус, што праўда, не паспелі, але трактар прычэпу цягнуў. Трактарыст знаёмы, дык спыніўся. Паўлазілі, а там ужо на дзве калоды ў дурня рэжуць.
— То і вы ў цырк? — спытаў нехта з сядзеўшых. СКР усім сваім працаўнікам білеты зафундаваў. А вы як — за свае, ці мо таксама дармовыя маеце?
— ??? За свае, — адказалі пераглянуўшыся.
Ой, і было! Цэлы тыдзень у вёсцы смяяліся, як Яўфім мужчын у цырк выправііў.
Або аднойчы як з мяшком выйшла! Толькі што святло людзі ў хатах запалілі, як прыбег Яўфім да Міколавага Кірылы і ад парога:
— Пазыч мне мяшок, бо мае ўсе заняты, а тут, як назарэз патрэбны. Торф Дзямян аддае. У горад да сына перабіраецца і аддае. Людзі па тры бяруць. Антошка возам паехаў. Мне то ён, праўда, і не патрэбны, але абы ласку зрабіць. Яшчэ падумае, што ганьбую. Пазыч, як можаш.
— Калі, знаеш, няма. Я б з прыемнасцю. Чаму не? Але няма. Занятыя.
I толькі за Яўфімам зачыніліся дзверы, як Кірыла фуфайку на плечы, укінуў у возік, што зелле возіць, пяць мяшкоў, і проста на Дзямянава тарфавіска. I толькі там успомніў, што той ужо гады два як торфу не капае.
Найцікавей аднак было, калі Яўфім дабро аднавяскоўцам зрабіць захацеў. Будучы неяк у горадзе, бочку піва купіў. I ў адну святбчную раніцу вынес яе на панадвбрак ды давай частаваць усіх, хто толькі вуліцай праходзіць. Сядзіць на парозе і запрашае. Пачаткова думалі, што нейкае новае ашуканства, ну бо хто гэта бачыў каб піва дарам раздаваць. Каб бутэльку ці дзве паставіў, але тут пі хоць ты лопні. Пра заплату і слухаць не хоча. Паспрабавалі адны — сапраўднае піва, ні дадаць, ні адняць.