– Ад сябе, васпане, – глуха адказаў Лель, хаця і не быў да канца ўпэўнены, што пытанне было да яго звернута. Нахмурыўся і паспрабаваў ацерці вочы кулаком так, каб нелюдзю не было заўважна. Лютніст усміхнуўся – не дужа, праўда, весела.
– Ад уласнага ценю не ўцячэш, – заўважыў мякка. Азірнуўся на захад, так што зноў мільганула ў рассыпаным па плячах валоссі завушніца, і дадаў: – Хутка сцямнее, Лель. То сядай бліжэй да агню.
Гэта была прапанова, не загад, ды Лель усё адно палічыў за лепшае паслухацца. Падняўся на нягнуткіх нагах, наблізіўся, сеў ля вогнішча. Вогненныя языкі зацікаўлена пацягнуліся да яго, быццам вывучаючы, і амаль адразу адхіснуліся, рванулі ўверх, рассыпаючы зеленаватыя іскры. Цяжкую хмару, нарэшце, прарвала непагадзь. Прынамсі, Лель чуў важкія крокі дажджу ў траве, па верасовых купінах, чуў, як шапацела залева, прыбіваючы да зямлі дарожны пыл. Але тут, у каменным коле, не пралілося ані кроплі. Цёмная хмара, набрынялая сырасцю, завісла над камянямі, абцягнула іх, быццам купал шатра. А струмені ліўня, што ўспухалі пухірамі ў лужынах між каляін, паўставалі пералівістым шаўковым полагам, затканым срэбрам.
І тут чары, з асуджанасцю падумаў Лель, паглядаючы асцярожна на полаг, мудрагеліста сплецены з дажджу. Без выкрыкаў-закляццяў, без натужных высілкаў. Нязмушана, як дыханне.
Лютніст тым часам, асцярожна адклаўшы лютню ў траву, дзіўнаватым касцяным нажом рэзаў бохан хлеба. Тоўстую лусту, абмыўшы ў чароўным агні, працягнуў Лелю.
– Сілкуйся, – сказаў. – Прыпасы небагатыя, канечне, але…
– Дзякуй, васпане, – азваўся Лель, дрогкімі пальцамі прымаючы з ягоных рук хлеб. Частка яго ўсё яшчэ заходзілася неспакоем, усе гэтыя несумненныя чары трывожылі, але пусты страўнік, як ні круці, браў сваё.
Лютніст забаўна наморшчыў нос.
– Ты вось гэта «васпане» кінь. Згода?
– Хм?.. – шчыра здзівіўся Лель. Прынамсі, наколькі дазваляў набіты рот: хлеб аказаўся на дзіва смачны, духмяны, быццам толькі з печы. Ці, можа, так толькі падавалася – праз голад альбо чары.
– Уладарства ўва мне мала, – трохі раздражнёна патлумачыў лютніст. – Можа быць, і зусім няма. І табе я не гаспадар. Нікому не гаспадар. Таму… кінь.
Лель, акругліўшы вочы, часта паківаў. Зрэшты, ён і не падумаў бы спрачацца з кімсьці з народу курганоў, ды яшчэ з тым, хто так увішна пляце закляцці.
Першая луста знікла досыць хутка, таму лютніст адрэзаў і другую, і трэцюю. Прапанаваў да хлеба яшчэ мёд – празрысты, салодкі – ды травяны ўзвар з біклагі, ад якога мяккая хваля ўдарыла ў патыліцу і паяснела ў галаве. Лель еў і піў, трохі саромеючыся ўласнай паспешлівасці, але лютніста, падобна, гэта нават забаўляла. Лель, дарма што быў аж занадта заняты ежаю, скеміў: не-чалавек тут адзін і таксама трохі знудзіўся ад самоты на верасовых пустках.
– Йурай, – назваўся ён у адказ на не дужа разборлівае Лелева пытанне і падсунуў таму бліжэй збанок з мёдам.
– То ты, значыць, музыка, васпа… – Лель асёкся, баязліва прыкрыўшы рот даланёю, і паўтарыў: – То ты – музыка?
Йурай згодна нахіліў галаву, дзынкнуўшы доўгаю завушніцай. Лель прысвіснуў, упусціўшы з хлебнай скарынкі ліпкую кроплю мёду. Музыка падавалася яму нечым калі не ўласна чароўным, дык да чараў, несумненна, блізкім. Бо як так можна, каб звінелі пад нечымі ўвішнымі пальцамі струны, кожная сама па сабе, а ўсё разам сыходзілася, звівалася, як ручаі зліваюцца ў раку, у адзінае суладнае гучанне?
– Пры княжым двары ў Кургановым Полі хапае музыкаў, чалавечае дзіця, – мовіў Йурай. Глядзеў убок, і між цёмных броваў пазначылася пахмурная зморшчына, і ён прамовіў павольна, як бы паўтараючы сказанае кімсьці:
– І няшмат гонару ў тым, каб быць адным з многіх.
– А па мне, – нясмела запярэчыў Лель. – Па мне, дык проста ўмець… ну, проста магчы ствараць уласную музыку – гэта неймаверна, недасяжна і…
Ён не мог падабраць словаў, толькі марна кусаў вусны, а з забытай скарынкі цягнулася ў траву тонкая нітачка мёду. Лютніст пакасіўся на Лёля і пагардліва чмыхнуў:
– Для чалавечых сыноў, можа быць, і недасяжна. Але ў Кургановым Полі, – дадаў лютніст змрочна, – усё не так. Там музыка цесна сплятаецца з чарамі. Там музыка лучыць Цяпер і Калісь з Ніколі-і-Нідзе. Там слова паэта здольнае прыпыніць час і павярнуць яго назад, калі патрэбна. Там песня можа даць жыццё таму, што ніколі не існавала, а трапны радок цаляе ў сэрцы лепш за стралу.