Як Валодзька ненавідзеў, не прымаў ніводнаю клетачкаю гэтыя бюракратычныя выкруты, гэтыя лапці інтрыг, якія плятуць, каб нячутна ступаць у іх па душах людзей! Коціцца магутнае кола, і паспрабуй спыні яго, звярні з дарогі, хоць зубамі грызні — іскры пасыплюцца, а яно будзе ісці сваім ходам. Але ж і саступаць не хочацца, і Валодзька адчуў, што гаворкі з сынам яму не мінаваць.
* * *
Снег застаўся толькі ў нізінах, густых ельніках ды пад завалінамі хат з ценявога боку; снег — адна назва, а было гэта месіва: снегу, зямлі, бруду і смецця. Затое ўсюды блішчалі лужыны: на двары, на дарогах, на ўзмежках поля. На пагоне каля алешніку крохкі празрысты лядок скаваў старую, жоўтую, бы салома, асаку і счарнелы на вугаль падбел-матачнік. Каля лужын хадзілі ўжо гракі, хрыпата «краа-краакалі», паднімалі ногі, каб стрэсці гразь.
Неба пакуль было маўклівае — густое і шэрае, нізка прыпадала да зямлі, над якою пластаўся туман. Хто ведае: заўтра, паслязаўтра, а можа, і сёння яно абзавецца трапятліваю, свежаю і журліва-звонкаю, бы той ручай на дарозе, песняю жаўрука. Жаўрука заўсёды перш пачуеш, а потым убачыш.
Па дарозе ад шашы, абмінаючы лужыны і перасігваючы ручаі, ішла дзяўчына. У адной руцэ яна несла вялікі чамадан, а на другой дзіця. Дзіця — хлопчык — было апранута ў чорнае мутонавае футра, на галаве жоўтая вязаная шапачка з мяккім бубончыкам.
Адтуль жа, з шашы, ехала акурат машына і падабрала маладую маці з сынам. «Чыя ты?» — спытаў шафёр, пажылы мужчына, цемнатвары, акуратна паголены; вакол шыі ў яго быў абкручаны зялёны махеравы шалік. «Грышкі Пруцікава»,— адказала дзяўчына, папраўляючы ў сына ў роце пустышку. Шафёр быў з Дабранкі і ведаў Грышку Пруцікава. Не то са здзіўленнем, не то з радасцю працягла паглядзеў на дзяўчыну — і праўда: яна кропачка ў кропачку падобна на Грышкаву жонку, Лісаветку.
Шафёр прывёз у кабіне Пруцікавым радасць. Першая выбегла з двара Лісаветка. Кінулася абдымаць, цалаваць унука: «А-авоечкі!.. Што ж ты не напісала, калі сустракаць?..» Хлопчык быў смуглы, з чорнымі вочкамі, боўтаў галоўкаю, ніжняя тоўсценькая губка адвісла, і з яе нітачкаю сцякала празрыстая сліна. Лісаветка працягнула яму рукі, і ён ахвотна пахіліўся да яе. «Ручны, бамавец!..» — засмяялася Лісаветка.
Грышка пацалаваўся з дачкою і з унукам; з твару ў Грышкі не сыходзіла ўсмешка, нейкая вымучаная, як бы стрыножаная, ці што,— скубла душу тая даўняя туга, што і там на беразе, пры гасцях, выкрасала жаль.
Прыбеглі і Міша з Лідаю, ім тут блізка, цераз двор.
Хлопчыка звалі Сярожа. Яго пасадзілі на канапу каля акна, побач села Лісаветка, астатнія хто дзе; любаваліся, глядзелі на Сярожу; ён трос ручкамі, кугакаў пяшчотным, тоненькім галаском, як бы зусім слабенькім, ці што. «Цемечка нешта дужа вялікае...» — памацаўшы галоўку, сказала Лісаветка. «Зарасце!..» — падбадзёрыў Грышка, звёў на нішто жончыны словы.
Ленка пахудзела, уцягнуліся шчокі, на шыі залеглі глыбокія, бы шнуркі, маршчыны. Грышка, украдне паглядваючы на дачку, сцінаўся ад жалю, што ўсё болей і болей падступаў да сэрца, падвясельваў сябе: «Нічога, тута ў нас яна паправіцца хутка... Канечне, клопату хапіла з малым». А Ленка сама не журылася: «Если бы не Сережка, я никогда бы не бросила БАМ, друзей!» — сакатала з Лідаю. Міша сядзеў моўчкі, хаваючы далонню левую шчаку.
Пабеглі дні, як вада ў ручаях. Лісаветка паіла ўнука малаком; дастала з пограба кампоты, варэнне. Люляла Сярожу і прыгаворвала: «Улетку свежанькія ягады будзем есці, праўда, унучак?» Хлопчык пажвавеў, ужо дзябёленька трымаў галаву, на рукі стаў цубкі, смяяліся вочкі. Ленка днямі адсыпалася на печы: «Намёрзлась, теперь нужно отогреваться».
Лісаветка ўпотайкі, нават з жаночаю рэўнасцю паглядала на дачку, якая ўсё жыццё была «Ленка-лялька», а цяпер стала дужаю маладою жанчынаю, і сумавала па сваёй маладосці, па цыганскіх табарах, кастрах, песнях, дзе волі было столькі, колькі ветру... Нічога не скажаш, зух была дзеўка — каблукі на хаду адрывала! Ды што зробіш: жыццё праходзіць, застаюцца ўспаміны, якія часцей засмучаюць, чымся радуюць.
Прайшла і вясна. Песні шпакоў і жаўранкаў патанулі ў дзяркатым крыку птушанят — прасілі есці; адвечны клопат бацькоў — карміць дзяцей.
Сям’я ў Пруцікавых цяпер была вялікая, і яшчэ чакаўся прыбытак: хадзіла цяжарнаю Ліда. Яна і засталася за няньку, з Сярожам, астатнія выбраліся ў маліну. Грыбоў, па прыметах, будзе мала, а маліна «падурэла» — гнуліся атожылкі. Не так сабе, выходзіць, і вёску назвалі Малінаўкаю. Вушлыя былі дзяды нашы, назвы бралі не з паветра, а з мясцовых прымет. Многа маліны — знаць, Малінаўка, растуць імхі — Доўгі Мох, умельцы жывуць — Кавалі, далёка вёска ад свету белага, ад дарог — Пацяраеўка; тая ж Дабранка — людзей, мусіць, добрых шмат у ёй.