— Зараз пройдзе...
І праўда, хутка дождж пацішэў, злёг вецер, толькі падалі рэдкія кроплі. Азерца зноў стала гладзенькае, бы шкло, і было відаць, як кроплі малявалі на ім кругі. Кропля — і круг. Кропля — і круг... Кругі расплываліся па ціхай вадзе, быццам запісвалі на пласцінку нейкую сваю, незямную, музыку. Музыка гэтая патанала недзе ў глыбіні вады. Во каб агучыць неяк яе, раптам падумалася Валодзьку, які ўсё яшчэ быў у палоне фантазёрства, і на душы ў яго стала незвычайна лёгка і да тужлівасці хораша.
Дождж зусім перастаў, і вецер пабег гуляць кудысь далёка за вёску, у глухі, цёмны лес, аж за Панітоўшчыну.
Зноў стала ціха, але толькі на імгненне. З куста лазы зацокалі ў ваду кроплі; па тоненькіх жалабках асакі пабегла серабрыстая нітка, на закручаных канцах асачын яна «плавілася» і капала ў ваду. Мабыць, каб сагрэцца, хутчэй абсохнуць, ярасна зацыкаталі ў траве конікі. Паднялася і трывожна (як заўсёды) кігікнула кнігаўка, незвычайна белая ў надвячэрнім астуджаным дажджом паветры, у мяккіх промнях залатога сонца. У гэтае гукавое ажыўленне ўнёс сваю траскучую ноту і трактар на бульбяным полі. Гукі змяшаліся, паплылі па наваколлі, і Валодзьку ўжо здавалася, што гэта і ёсць тая музыка, запісаная на ціхай вадзе дажджом, якую так хацелася яму разгадаць, агучыць і якая гэтак лашчыць слых і душу, з такою лёгкаю прастатою, якая можа быць толькі ў сне...
Ён засумаваў у горадзе па такой музыцы, простай, шчырай, натуральнай, там адурылі-аглушылі траскуча-барабанныя ўдарнікі і звон струн, усякія джазы і рок-н-ролы; напачатку як быццам і падабалася іх слухаць, нават здавалася, яны ўзбагачаюць душу, а потым, асабліва як пачала рушыцца сям’я, раздражняла, стамляла, і ад яе хацелася збегчы куды-небудзь у глухую зялёную заціш. І цяпер Валодзька быў у гэтай зацішы і ледзь не фізічна адчуваў, як гаючыя пахі, гукі, колеры ўліваюцца ў яго звярэджаную душу, як любы яму становіцца свет, і сам ён у ім не здаецца абузаю, і час не пакутліва цягнецца, а ляціць на хуткіх крылах імклівай кнігаўкі-чайкі.
Каб гэтую музыку раз і другі (асабліва ў дзяцінстве) паслухала жонка, можа б, і яна змянілася ды задумалася, можа б, і ў яе душы абудзіліся чыстыя, светлыя парыванні, што так неабходныя чалавеку, каб не даць забранзавець душы ў чарапашым панцыры эгаізму, трымаць яе калі не ў вострай чуйнасці да чужога гора, то хоць бы ў чысціні звычайнай прыстойнасці. Але жонкі ў вёску не зацягнуць: нудна там, кажа. Як прыпамінае Валодзька, толькі раз яна і ездзіла з ім у адпачынак да яго бацькоў, недзе на пачатку сумеснага жыцця. Смяяліся потым суседзі, Паўлюк кінуў калючку: «Выкачала нявестка ўсю траву ў Шапялёва на гародзе». Гэта — яна загарала. Не, каб памагчы свякрусе, тую ж бульбу паматычыць, жукоў абабраць. Памкнулася была разам з ім дровы з балота выносіць, але за другім паленам кінула, куст маліны аб’ела і назад дахаты пайшла. Маўчаў бацька, маўчала маці, нічога не гаварылі Валодзьку, але можна было ўявіць, як спачувалі яны ў душы сыну. Ды што зробіш? Так яна выхавалася ў сям’і, дзе маліліся не на кнігі, а на рэчы.
Эх, не хочацца больш кроіць сваю душу сярод такой прыгажосці, лагоды, спакою! Махнуў Валодзька рукою на свае беды, лепей з Мішам размову да толку давесці.
— Ну, дык мы прыедзем да цябе... здымаць,— сказаў ён, як бы сцвярджаючы, але ж відаць было, што і пытае дазволу ў Мішы.
— Не трэба.
— Як не трэба? Усюды ўжо ўсё дамоўлена, узгоднена.
— Глядзі, Валодзька, каб не падвёў цябе,— не то прыгразіў, не то папярэдзіў Міша. Падышоў да вады, зачэрпнуў цэлыя прыгаршчы, выліў на бераг: на пяску затрапятаўся апалонік, наклейваў празрыста-студзяністы хвост на сваё пукатае, як арэх, мяккае серабрыстае брушка.
— Укінь назад, няхай не мучаецца,— сказаў Валодзька, і Міша паглядзеў на яго здзіўленымі вачыма. Узяў апалоніка за хвосцік і асцярожна апусціў у ваду галавою ўніз.
* * *
Зажыў Грышка, што і казаць: куды ні сунуцца, у лес ці ў бес, дык араваю — Міша з Лідаю, Ленка... А то ж было сам усё ды сам, ну Лісаветку калі-нікалі за сабою цягнуў. А калі шанцуе, тады ва ўсім шанцуе. Як пастарэў Грышка, з Глубкі перабраўся ў Максімаўскае балота. Там стаў выбіваць асаку, падалешнік, вятроўнік, бусельнік, адным словам, усё балотнае засілле. Глядзіш, стажкі тры-чатыры і паставіш. Нізіну на сядзібе — край, што ад канавы,— цімафееўкаю засеяў: бульба ўсё роўна, лічы, кожны год вымакае, а калі ўжо дажджы, як летась, то і гаварыць няма чаго. Бульба што, бульбы на такую сям’ю з ліхвою, а яшчэ Мішу даў калгас пяцьдзесят сотак: хоць у футбол гуляй. З сенам — от! — заўсёды загваздка. Хоць бы ў тым балоце, накосіць Грышка капу якую і дрыжыць, баіцца, каб старшыня не даў каманды ў калгас забраць ці... Было аднаго разу, яшчэ пры Родчанку. Стажок Грышка склаў, попаўзнямі прыціснуў, альховымі галінкамі закідаў: няхай, думае, стаіць да маразоў. Вартаўнік калгасны, Паўлюк Аўгіннін, асачыў, увёў Родчанку ў вушы. Той сам на грузавой машыне прыехаў забіраць. Грышка загрудкі: «Ета сена нічэйнае! Яго тута ніхто не косіць, усё роўна прападае...» Родчанка, доўга не думаючы, запалку чырк — і на стажок. Дзве мінуты — і попел вецер развеяў. Попел развеяўся, але не развеялася Грышкава крыўда на Паўлюка: свой жа чалавек, малінавец, а подласць такую... Выслужыцца хацеў, гад! Ды на вайне за такія штучкі я б цябе...