Валодзька сумнымі вачыма глядзеў на Ягорыча і дзівіўся: гаворыць, быццам яны сто гадоў знаёмыя, праўду гаворыць, але ўсё роўна нешта ўпарцілася ў душы: непатрэбны ён, не ўразіў ён нічым, каб закрыць вочы на ўсё заганнае ў ім ды ўзяць на працу. Жах! Проста дзіва, жыццё гэтае. Што за людзі? Кожны круціць па-свойму, на свой капыл прымярае чалавечую душу... Ратаваць, ратаваць яе трэба. Сябе ў сабе захаваць.
Выйшла з сенцаў на ганак старая Доктарка, абаперлася дзвюма рукамі на кіёк.
— Ягорыч, ты дужа заняты? Чайнік астывае...
Ледзь пазнаў Валодзька старую Дарку: зусім згорбілася, шчокі запалі, адзін нос тырчыць, як пераспелая дуля.
— Заві і таварышка свайго...— прашамкала яна бяззубым, вялым ротам.
— Дзякуй! — Валодзька ўстаў.— Мне яшчэ далёка ісці, а ўжо сцямнела.
— Я шафёру скажу — падкіне,— сказаў Ягорыч, ляпаючы далонямі па каленях, страсаў дробныя стружкі, пацяруху. Быў ён няўклюдны, цяжкі, як складзены з палявых валуноў.
— Ды, можа, дайду...— няўпэўнена прамовіў Валодзька, нешта трымала яго, не было жадання развітвацца з Ягорычам — відаць, назаўсёды,— але яшчэ мацнейшае было жаданне пабыць аднаму, у адзіноце абдумаць сваё становішча, наколькі можна — разабрацца і разарваць пута безвыходнасці.
Ягорыч моцна паціснуў яму руку, правёў за весніцы і на расстанне моцна ляпнуў па плячы: трымайся! Цёмна-сіні, ясны парасон неба ўжо быў густавата засеяны залатымі зярнятамі зорак. Зусім чорная, як тарфяная куча, стаяла бяроза, і толькі на абрысах яе было відаць, як варушацца ад ветрыку лісты, цьмяна пабліскваюць. Каля балотца, што ўклінілася проста ў вёску, лёгкай белаватай хусцінкаю павіс туман. Пад ёю, крэкаючы, вяла чараду сваіх дзяцей тлустая нізканогая качка, спынялася, і тады качаняты, хуценька перабягаючы, абганялі яе.
Валодзька, адчуваючы вільготную свежасць паветра і што спружына ўнутранай напружанасці яшчэ не расслабілася, ішоў лёгка і хутка, і толькі, можа, праз кіламетр цяжар з галавы пераліўся ў ногі; ён запаволіў хаду, радуючыся той яснасці, з якой палезлі ў галаву думкі.
Дзіўна, можа, але не шкадаваў ён, што не даў яму работы Ягорыч, што дарма схадзіў: была ўпэўненасць, і расла яна, не меншала, што нічога ён не страціў, не зачапіўшыся ў калгасе; наадварот, дзесьці з глыбіні падсвядомасці, як крынічка з-пад зямлі, біла задаволенасць: «Правільна, усё правільна! Што шукаць там, дзе нічога для цябе не пакладзена?» Ужо каторы раз толькі за сённяшні дзень ён прыслухоўваўся да сваёй душы, ці адгукнецца, ці заспявае хоць якой струною; не, маўчала душа, быццам памерла яна зусім, згібела, і нічога ён не мог з сабою зрабіць. І сіла волі ў яго ёсць, і розум, а душу нішто не прымусіла пацягнуцца ні да трактара, ні да машыны, ні да інжынернай пасады. Невінаваты, выходзіць, ён, нейкая непадуладная яму ўжо сіла навечна адсекла яго ад вёскі, яе стыхіі. Дзіўна, дзіўна гэта было Валодзьку яшчэ і таму, што ў дзяцінстве ён упіваўся кожным лісцікам, кветачкаю, кожным жучком-павучком ды і цяпер з ахвотаю матычыў бульбу, палоў з маці буракі. Але чаму гэта ўсё не прыцягне яго да сябе так, каб нельга было адарвацца? І што цяпер рабіць? Думаў, сцэнарыі будзе пісаць — не пішуцца! Думаў, жаніцьба з Ленкаю, вяртанне да першага кахання падкажуць выйсце — не падказалі! Не пад-ка-за-лі!!! Ён з такою горыччу выдыхнуў гэтае слова, што схамянуўся — і раптам убачыў сябе сярод высокіх дрымучых ялін, што стаялі ў вышыні нерухома, як здані,— у гэты дзябёлы ельнік перарасло балотца, і цяпер тут ішла дарога. Тугі і белы, як блін, месяц каціўся з галіны на галіну паперадзе Валодзькі. Як ні забаўляўся ён, але на душы ў Валодзькі не дужа весялела. Прашастала мяккімі, як венікі, крыламі вялікая начная птушка, і Валодзьку здалося, што ад цікаўнасці яна аж выцягнула шыю, схіліўшы ўніз круглую вушастую галаву. Ён перасмыкнуў плячыма. У траве пад ялінамі, па сухім лісці, ігліцы нехта прашамацеў — быццам пацягнулі вяроўку. Жаданым гукам у гэтай стоенай вусцішнасці, які расслабляў і падвясельваў, чулася сабачае гаўканне ў тым баку, дзе была Малінаўка і дзе ўжо танцаваў месяц.