Марчанок з сынам пакінулі свае донкі і пайшлі дахаты абедаць, а калі напраўду — Марчанок проста захацеў «атаварыцца»; надвячоркам, сказалі, вернуцца і «з кожнай донкі здымуць па шчупаку». Цяпельца патухла, вецер раздзімаў попел — і вуголле ярылася, мяняла колер.
«А гары яна гарам, рыба!» — падумаў Грышка і загадаў Мішу, каб зматваў вудкі: няма часу сядзець бесталку, трэба дзела дзелаць. Міша згадзіўся з бацькам, здаецца, неахвотна, бо, мабыць, не адвёў яшчэ душы, і моўчкі стаў выцягваць донкі; з адною прыйшоў ёрш-насар — даўгарылы, зеленавата-светлы, як гурок, а вочы вялікія, матава-сінія, бы чарнічыны.
* * *
Два дні Міша не знаходзіў сабе месца, брындаў па гародзе, схадзіў на пагон, да сажалкі, у балотца — як у Малінаўцы кажуць, туляўся, бы сабака ад мух. Бацька з маці нічога яму не гаварылі: мабыць, ім хапіла той размовы ў першы вечар, як прыехаў. На трэці дзень Міша заявіў, што паедзе ў раён брацца на ваенны ўлік, а заадно і работы пашукае, у «Сельгастэхніцы» якой ці пээмка. Зноў жа, ні бацькі, ні маці і словам не абмовіліся, каб стаць пярок сыну, памяняць яго намысел. Маці адно сказала: «Хлеба купі там свежага. Што ета стала з нашаю крамай?» Тут і бацька разышоўся: «І праўда. Я ўжо казаў магазіншчыцы, Райцы, што ета не дзела, дык яна толькі лыбіцца: пры чым тута я? А пры тым, галубка, што званіць трэба, рупіцца. «Не, я за яе вазьмуся! — зняцяйкі ўзвіўся бацькаў голас: можа, у бацькі ўжо так накапілася злосці, што ён захацеў вымесціць яе на магазіншчыцы, хоць на яе і было за што абурацца, і людзі абураліся: скаліць зубы дырэктару райпа, і ўся яе заслуга.— Марчанок вунь ні на што не паглядзеў! А тут... Касцам, трактарыстам-матарыстам трэба на луг, у поле ехаць, а ў магазіне хоць шаром пакаці! Дажылася вёсачка!..»
Міша ўзяў капронавую сетку. Быў у новых джынсах, сіняй прыталенай кашулі з пагончыкамі і накладнымі нагруднымі кішэнямі; абуў вастраносыя туфлі з высокім жоўтым, бы мыла, абцасам.
Пагоду перавярнула: як назло, стала рыбалоўнаю — неба заслалася шызай каламуццю, а над лесам ляжала таўстым звіткам, пагрозліва налівалася тугою сінню хмара — нешта яе прывязала, не давала зрушыцца. Можа, чакала, пакуль Міша ўправіцца, з’ездзіць у раён.
Міша ішоў на шашу той жа дарогаю, па якой некалькі дзён таму вярнуўся дахаты; ён доўга быў у разлуцы і цяпер адчуваў, што ні сёння, ні заўтра не зможа куды-небудзь далёка збегчы, уцячы, проста ў яго пакуль не хопіць сілы; а пачні яго жывасілам, прымусам цягнуць, ён будзе рвацца, рыдаць, стагнаць, грызці зубамі зямлю, але не паддасца. Нішто не скарае так чалавека, як туга па тым святым і кроўным, на чым вырас, што ўвабраў у сябе з дзіцячых гадоў. Дзе ўжо думаць пра гонар нейкі, самалюбства ці тое прыгожае, рамантычнае жыццё, і Міша нават дзівіўся цяпер, што некалі рваўся на геолага, у далёкі свет, у тайгу, стэп, горы... Ой, пустая, ветраная галава, што ты думала і куды глядзелі твае вочы?
Мішу падабрала бартавая машына. У кузаве сядзелі мужчыны і жанчыны — гандляры, лесарубы ці касцы. Міша не стаў углядацца, прытуліўся да задняга борта, так і даехаў да горада, праўдзівей, да гары, за якою ўжо віднеліся забудовы. І тут машына нечакана затармазіла. Ляпнулі дзверы — вылез шафёр. Міша ўстаў: што такое? Каля машыны стаялі два міліцыянеры, адзетыя ў скураныя курткі і сінія галіфэ, на галовах жоўтыя шлемы; крыху воддаль, пад раскірэчанаю дуплістаю вярбою, стаяў жоўты матацыкл з каляскаю. Даішнікі!
«Чаму возіце людзей у кузаве?» — пачуў Міша як бы знаёмы голас. Шафёр — малады яшчэ хлопец з рыжымі валасамі і белымі рэдзенькімі вусікамі — стаў апраўдвацца, тараторыць, што вязе сваіх людзей, калгаснікаў, папрасіліся хто на базар купляць парасё, хто ў бальніцу. Міліцыянеры не хацелі слухаць, гразілі штрафам, дзіркаю ў талоне, і чымся болей яны гаварылі, тым шчырэй прыслухоўваўся да іх галасоў Міша: адзін з іх быў надта ж знаёмы, рэзаў вушы. «Ха! Васіль Муранкоў!..— Міша саскочыў на зямлю.— Во раз’еўся — не пазнаць!» Міша падышоў да міліцыянераў і з усяго маху стукнуў Васіля па плячы. Той аж пахіснуўся, уставіў вочы, а яго сябар кінуўся да Мішы, сцяў за рукі, аж тыя затрашчалі: няйнакш палічыў, што Міша напаў на іх. Шафёр таксама няўцямна, як прыгаломшаны, плюскаў вачыма і глядзеў то на Мішу, то на міліцыянераў.
Васіль нарэшце расшалопаў: «Во дык сустрэча! Ну здароў, друг!..— расчулена абняў Мішу і крутнуўся з ім два разы.— Мне бацька твой неяк гаварыў, што хутка прыйдзеш. Не чакаў, друг, не чакаў...— Васіль ледзь не плакаў ад радасці, глядзеў на Мішу, як на дзіва, мабыць, хацеў параўнаць яго цяперашняга з тым, што навечна ўпісаўся ў яго памяць басаногім хлапчуком.— Я, друг, без цябе страдаў увесь час...»