Мне падабаецца проза Кручкоўскага, я ахвотна i з намаганнем, калі не з цяжкасцю, што дае асалоду, перакладаў яе. Няшмат — адзін раман (удвух з сябрам), адно апавяданне, адзін нарыс. Драматургію я не толькі люблю, але i зайздросціў яму, чытаючы «Немцаў», гледзячы на экране «Першы дзень свабоды» i «Сёння ноччу загіне горад».
Цяпер, калі пішу гэта, на маім стале ляжаць, яшчэ не адасланыя ў Варшаву, складальніцы тома публіцыстыкі Кручкоўскага, яго выказванні пра Купалу i Коласа, змешчаныя ў нашым друку ў сувязі з ix васьмідзесяцігоддзем, а таксама фотакопія яго запісу у кнізе наведвальнікаў Купалаўскага музея.
«Аглядаючы гэты цудоўны, поўны абаяльнасці музей, мы адчуваем не толькі сардэчную дружбу да высакароднай асобы i творчасці Янкі Купалы, але разам з тым i вялікую павагу да таго клопату, да любові, якімі ўдзячны беларускі народ акружае памяць i спадчыну свайго вялікага паэта...»
Подпісы: Леан Кручкоўскі з жонкай i сынам (старанныя вучнёўскія каракулі) i дата — 2.VIII. 1957 года — жыва напомнілі мне i той яго прыезд, на жаль, першы i апошні, i ажывілі ў сэрцы пачатак нашай блізкасці, далі магчымасць яшчэ раз падумаць пра тое, як прыгожа i сумна, i вельмі прыгожа на нашых вачах з часовага вышалушваецца тое, што павінна застацца.
Дзеля гэтага трэба будзе расстацца з пісьмамі Леана да мяне, таксама як я нядаўна расстаўся з пісьмамі Максіма Рыльскага, расстаўся, каб сустрэцца з імі ў друку, захаванымі для гісторыі дружбы нашых літаратур.
Я ганаруся даволі блізкімі адносінамі з яшчэ адным, значна старэйшым за мяне, выдатным польскім пісьменнікам. I ён, на жаль, ужо далучыўся да двух папярэдніх, застаўся толькі ў творах ды ў памяці сучаснікаў. Адбылося гэта ў апошні мой прыезд у Польшчу, у кастрычніку гэтага года.
Юліян Пшыбась. Шчупленькі, сціплы, культурны i шчыры пан Юліян. Тры гады таму назад ён нечакана, у складзе невялічкай афіцыйнай дэлегацыі, прыехаў у Мінск на святкаванне пяцідзесяцігоддзя Кастрычніка. Быў халодны, золкі лістапад, аднак мы не маглі не паказаць нашаму госцю родных мясцін Міцкевіча, а потым яшчэ i Нарачы, i Вільнюса.
Дзіўная рэч! Паэт, усё жыццё зачараваны творчасцю i асобай вялікага Адама, аўтар грунтоўнага даследавання «Чытаючы Міцкевіча», Пшыбась толькі на шэсцьдзесят сёмым годзе жыцця сабраўся на радзіму свайго бога. Кажучы дакладней, збіраўся ён сюды даўно, амаль усё жыццё, ды ўсё яно неяк адкладалася, як гэта часта бывае, нібы ў надзеі на вельмі вялікі запас гадоў. Бывае... Было такое i з другім выдатным знаўцам i паклоннікам Міцкевіча, з Рыльскім, што ўпершыню наведаў Наваградчыну толькі ў чэрвені пяцьдзесят восьмага года.
Паэт Алесь Бачыла, які суправаджаў Пшыбася ў Наваградак i на Свіцязь, з разуменнем расказваў пасля, як ён, наш госць, папрасіў там, над возерам, што ён хоча прайсціся па беразе адзін. Пахадзіў пад дубамі, пастаяў «над вялікай i чыстай вадой», як на малітве, з непакрытай сівізною.
У мяне захаваліся здымкі (на жаль, вельмі мала прыдатныя да друку), на адным з якіх шчупленькі, высакародна сціплы з выгляду чалавек ідзе абочынай гасцінца ў нашым наднарачанскім сасновым бары.
Ён умеў быць адзін.
Ён любіў быць з людзьмі.
Жыва помняцца нашы сяброўскія гутаркі ў дарозе i на прывалах, за рэстаранным сталом i каля ляснога вогнішча; з Максімам Танкам i Піменам Панчанкам мы часта ўспамінаем тое наша падарожжа.
Мы ўспаміналі яго з Пшыбасем удвух, хоць нашых сустрэч было пасля вельмі няшмат, толькi тры.
У чэрвені шэсцьдзесят восьмага года, перад ад'ездам з Варшавы ў Катавіцы, я пазваніў яму з Саюза польскіх літаратараў дахаты, толькі каб прывітацца. А ён прыехаў, мы пагутарылі, што называецца, толькі перакусілі перад наступнай, ужо сапраўднай сустрэчай, калі я вярнуся са службовай паездкі. I не змаглі сустрэцца. Наступным разам сустрэліся ў Шарамецьеўскім аэрапорце. З жонкай i малою дачкой,— той самай Утай, разам з якою (яе малюнкі, яго вершы) напісана Пшыбасева, здаецца, апошняя прыжыццёвая кніга,— ён вяртаўся з адпачынку з Ялты, а я з жонкай ехаў у Гданьск, на з'езд пісьменнікаў, прысвечаны трыццацігоддзю пачатку другой сусветнай вайны. Разам ляцелі, разам потым жылі ў каютах легендарнага цеплахода «Баторы», ветэрана вайны, што супачыў каля прычала Гдыньскага порта.
Светлы i мілы — асабліва цяпер, ва ўспаміне — быў ён, Юліян, на нашым развітальным снеданні, утрох за столікам, з лагодным морам за акном.