Чым мне падзяліцца
З табой,
мая любая?..
Плачам?
Бясконцымі згубамі
I несапраўднай удачай?
Чым мне падзяліцца
З вачыма тваімі,
З рукамі?
Натхненнем?..
Навошта табе
Гэты камень?..
Чым мне падзяліцца
з табой,
Чалавек невядомы,
Калі ты адзеты,
абуты
I хлеба
дастатак у доме?
Чым мне падзяліцца тады?!.
О, балада дзялення!
Пакінь мне сумленне...
«Кацілася торба
З высокага горба,
А ў той торбе...»
Ні крошкі ў той торбе...
I ўсё-ткі
хачу падзяліцца...
Хачу падзяліцца начамі,
Якімі не спіцца,
Святочнымі днямі,
Трызненнямі ўсімі і марамі...
Ты слухаеш, мама?
Хачу падзяліцца
Вадой з таямнічай крыніцы,
Жывою вадою,
Каб раны маглі загаіцца
I каб не балелі ўспаміны
Пра здрады і страты...
Ты слухаеш, тата?
Хачу падзяліцца
Хвілінаю радаснай кожнай,
Хачу не забыцца
Цябе ахінаць асцярожна
Пяшчотай,
Якую ў руках сваіх доўга галубіў...
Ты слухаеш, любая?
«Кацілася торба
З высокага горба...»
Хачу падзяліцца
вось гэтай баладай,
Якая мне змучыла горла.
ДЫКТАНТ
Мне дзесяць. Жнівень. Жоўтыя снапы.
Кручу ў гумне іржавую сячкарню.
Буркоча дзед: «От зараз дам па карку...»
Прыходзіць дзядзька: «Менш на дзве капы
У гэтым годзе...»
Дзед яму: «Сухмень...»
Над токам пыл. Гаркава нос казыча.
— Газету сёння ў паштара пазычыў.
— Старая?
— Не шчэ. За ўчарашні дзень.
— Пра што там?
— Ат... Пра што за ўсё часцей...
Такі спакойны, роўны дзядзькаў голас.
— Памёр вось Колас.
— Хто памёр?
— Ды Колас.
Сячкарня «жыг» — і пальцы да касцей.
Гвалт. Цёткі. Гвалт.
— Да доктара!
Вязуць.
Падскокваюць па бруку дробна колы.
— А божухна! Усю руку змалола!..
— Жанілка ёсць — то пенсію дадуць...
Бінты. Пахмурны доктар. На акне —
Замест фіранкі — на цвіках газета.
...Глядзеў, нібы са школьнага партрэта, —
I штосьці адбывалася ўва мне...
Пасля я сніў:
Дыктант. Апошні ўрок.
Настаўнік новы.
«Хто?.. Які?..»
«Сярдзіты!»
— Дзе сшытак твой?
— Забыўся дома сшытак.
— Знарок забыўся?
(Не зманіць.)
— Знарок.
— Гультай?
— Гультай.
— Але на шчырасць здатны.
Святлее поле чыстага лістка...
Я ведаю, што напішу выдатна!
Ды не магу... Баліць, баліць рука!
З віною ў твар настаўніку гляджу.
Знаёмы вельмі... Той, што на партрэце!
Не... Як жа так? Яго няма на свеце!
Дыктуе ён: «Сухмень. Няма дажджу.
У гэтым годзе менш на дзве капы
Нажалі жыта...»
I дыктант знаёмы!
«Мне дзесяць. Жнівень. Жоўтыя снапы».
Настаўнік усміхаецца: «Вядома...»
«Пра што там?»
«Ат... Пра што за ўсё часцей...»
Як добра ведаць, што было, што будзе!
«А суддзі хто?..»
Чакай, якія суддзі?
...Сячкарня «жыг» — і пальцы да касцей.
Прачнуўся.
Ранак. Радыё.
(Памёр!)
«За даўнасцю гадоў...» Дыханне маці...
Я словы пераблытаў у дыктанце!
— Тэмпература... Мокры, як бабёр...
Гвалт. Цёткі. Гвалт.
— Да доктара!
Вязуць.
Падскокваюць па бруку дробна колы.
Касцёл. Бальніца.
— Мне за мост, у школу,
Дыктант...
— Напішуць.
— Жыта жаць...
— Сажнуць.
Вавёркай сонца скача на сасне.
Бінты. Пахмурны доктар. Марганцоўка.
— Ну, ачуняеш —
будзе, брат, лупцоўка!
— ...Я сплю?
— Не спіш.
— Вы ў сне са мной?
— Не ў сне.
— Дыктуйце.
— Што?
— Няма дажджу. Сухмень.
— Палае ўвесь.
— Магчыма, сепсіс...
— Доктар!
— Я напішу выдатна...
— Добра, добра...
— Я напішу...
— Адно ўсё...
— Трэці дзень...
Партрэт выходзіць з класа, на акне
Гарыць сячкарня, курчыцца газета,
Паштар вавёркай скача на сасне...
— Я напішу...
— А ён усё пра гэта.
...I раптам так, нібы пасля дажджу:
Грыбы па лесе, верасень, кастрыца,
Як не давалі — і далі напіцца...
На лаве ў лазні з паштаром сяджу,
Расказваю, як ён скакаў вавёркай,—
Паштар рагоча...
Добра паштару,
Што я жывы, сяджу з ім, гавару...
Харошая між намі йдзе гаворка.
Ды клічуць...
Чыста. Маладзік над хатай.
Зноў сон...
Зноў той...
Нібы заклаў душу!
I помню ўсё: не дапісаў дыктанта.
I ўсё надзею маю: дапішу.
БАЛАДА ПЕРШАГА КРОКУ
Жыў на Палессі селянін
У вёсачцы глухой.
Ён цішыню сваіх мясцін
Любіў, як мы з табой.
Як мы з табой, а можа й больш,
Хоць пра сваю любоў
Апавядаць умеў ён горш
На мове гучных слоў.
Ён працаваў, карміў сям'ю,
Ад працы глух і слеп,
I верыў: бог стварыў зямлю,
Каб бульбу даць і хлеб.
I верыў: неба бог стварыў,
Каб дождж і снег ішлі.
I ў што ён верыў — з тым і жыў
Пад небам на зямлі.
Ён чуў, што недзе мора ёсць,
За морам горы ёсць,
А за гарамі горад ёсць...
А што далей — не ведаў...
I так бы ён пражыў свой век
За дзедаўскай сахой,
Калі б не быў ён — чалавек,
Такі ж, як мы з табой.
Калі б употай не жыла
У ім, забітым, цяга
Уведаць сэнс дабра і зла:
Што —
«добра» ёсць,
што «блага».
Каб не карцела знаць яму
Адказ зусім не просты:
Пра лёс свой — як?
Пра свет — чаму?
I пра сябе — навошта?
Так ён глядзець на свет пачаў —
I бачыць ён пачаў,
I нешта разумець пачаў
З таго, чым жыў гаротна...
I разанула па вачах
Святлом скрозь вечны змрок!
I на пакутны
праўды шлях
Зрабіў ён першы крок.
Яму ў гарляк увішны поп
Штурхаў малітвы кляп:
— Не думаць
твой мужыцкі лоб,
А біць паклоны каб!
Па ім гулялі бізуны
Падпанкаў і паноў,
Каб не забыўся, што яны
Яго паны, а іх сыны
Паны яго сыноў!
За грудзі трос яго жандар,
Каб лепей помніць мог,
Што ёсць на свеце бог і цар
I што — найпершы — ён, жандар,
Яму і цар і бог!
Каб не надумаў, сучы сын,
Наморшчыцца ілбом!
I абавязак знаў адзін:
За ўсё плаціць гарбом...
I ён не разгінаў гарба,
Душыў у горле ком,—
А вочы білі спадылба
Агнём!
Святлом!
Святлом!