I голас голасу азваўся:
— Чакай! Пакуль што не стае
Адной умовы: ён не кляўся.
Маланкі голас!.. Скуль?..
З нябёс?
З адвечнасці?..
У цемру ўрос
Я слыхам, зрокам і дыханнем:
— Каму я клятву не прынёс?!.
— Таму, што ты завеш каханнем.
— Апамятайся!
Хто ж кідаў
Да ног тваіх за клятвай клятву,
Калі не я?..
— Вось шоўк і дратва
У двух клубках. Іх лёс спрадаў.
Клубок шаўковы быў гарачы,
А драцвяны — што ледзяны.
— Але навошта мне яны?
— Што-небудзь бачыш ты?
— Не бачу.
— Тады адзін з клубкоў — на ўдачу —
Кідай у морак — і клубок,
Калі ўгадаеш, спаліць змрок.
— А не ўгадаю?..
— З цемрай вобдым
Ты ў нрорву паляціш без дна,
Бо клятвы ўсе твае — мана!
I я шпурнуў клубкі абодва!
I засвяцілася яна.
— Маланка!..
— Тайна шаравая...
Праменіцца, усім відна,
А хто яна ці што яна —
Ніхто не ведае, не знае.
Так і каханне... апякае,
Катуе, хмеліць, як віно,
А хто яно ці што яно —
Ніхто не ведае, не знае.
I толькі я — адна на ўсёй,
На ўсёй зямлі,— хай пакарае
Мяне за гэта лёс,—
я знаю:
Яно — маланка шаравая.
Кляніся мне. Кляніся ёй.
— Клянуся!
...I адкрыўся зорны
Сусвет над намі:
вечны змрок
Круціў зярняты зор, бы ў жорнах...
— Чакайце...— дух шапнуў пячорны.—
Тут ёсць яшчэ адзін клубок.
...— Ты спіш?..
Як хораша на ранку!
— Я бачыў страшны сон, Маланка:
Я кінуў разам два клубкі!
— Ой-ёй, жахлівы сон які!
— Не смейся...
Значыць, ты паганка
З душой агню, жывеш вякі,
I ты павінна ў навальніцу
Вянчацца?..
— Так, каб зняць праклён:
Я — варажбітка, чараўніца...
— Які ўсё ж дзіўны быў той сон!..
— I мне быў сон!.. Ды на Купалу,
Не сёння...
Быццам я скакала
Цераз агонь, а той агонь
Нібыта не агонь, а конь —
Падняў мяне, узвіў...
Прапала! —
Паспела я падумаць... Нёс
Мяне той конь сярод нябёс,
Між бліскавіц, грамоў, аблокаў,
Між зорак, сонцаў і планет,
I там, дзе скончыўся сусвет,
Спыніўся на мяжы са змрокам,
Адкуль —
з Нічога, з Небыцця! —
Пачуўся голас, як з-пад века:
— Кім хоча быць маё дзіця —
Маланкаю ці чалавекам?
— Кім быць хачу?.. А хто я ёсць?
Нашто мне —
Роспач,
Радасць,
Злосць?..
Куды і скуль мой шлях?.. Каб ведаць!
— Вось шлях табе,— азваўся змрок.—
Вось след табе. Ідзі па следу,
Не саступай ні кроку ўбок...
I ўпаў
Пад ногі мне
Клубок.
— Клубок?!
— Клубок агню: сціскала
Яго, як болем, пульсавала
У ім жывая кроў жыцця,
I я — на голас Небыцця —
За ім ступіла — і прапала.
— Прапала? Як?..
— А так: не стала
Мяне нідзе.
Ні ў чым.
Ні ў кім.
Я стала небыццём самім,
Але і ў небыцці — і ў ім
Я не была. Не існавала.
— Не разумею.
— Зразумець
Такое нельга.
Гата — смерць.
— Смерць бліскавіцьі?
— Смерць людзей.
— Выходзіць, і душа сканае?..
На што ж надзею мець?
— З надзей
Адна надзея ёсць...
— Якая?
— Любоў, маланка шаравая,
Любоў:
ад нашага ярма —
Ад страху перад апраметнай
Збавенне... Сэнс жыцця і мэта,
I шлях, і след яго... Праз гэта
Яна — маланка;
I сама
Маланкай стала я праз гэта,
Там, за мяжой быцця Сусвету,
Дзе пават небыцця няма.
I нас праз гэта павянчаць
Павінен лёс у навальніцу,
Каб нам прад небам клятву даць:
А паклянёмся мы
кахаць
Так, як кахаюць бліскавіцы!
Кахаць адну і аднаго...
I бацьку мы гукнём майго:
Хай неба
Грозна скаланецца,
I зрушыцца зямля — і з трун
Падыме ўсіх, каго Пярун
Пракляў,
Каму спаліў ён сэрцы
Маланкамі,
а тайну тых
Схаваў у таямніцы смерці,
У спратах, вечных для жывых.
Так! — за мільёнамі мільён —
Устануць дзеці ўсіх плямён,
Усе, хто гэты час здавён
Чакаў, як час выратавання!..
I сцішыць грознае дыханне
Пярун...
Ён здыме свой праклён!
I для людзей адкрые ён
Маланак тайну — дар кахання.
...Ты мне адкрыла гэты дар,
Маланка! —
кара перунова,
Што ў вочы мне глядзіць сурова,
Маўчыць-пытае: ці гатовы?..
Ты мне адкрыла гэты дар —
Святы,
святочны,
каляровы:
Табе я кіну
шар
ружовы —
Мне вернецца
Блакітны шар.
...Прырода — гулыіі бліскавіц.
Прыроду ўмеем — да драбніц —
Мы падрабіць...
З пустой бляшанкі,
Нібы сапраўдны
гром грыміць.
I можна падрабіць маланкі.
Каханне можна падрабіць.
З сапраўдным —
страшна: найчасцей
Сапраўднае
маланкай слепіць!..
Калі насмерць заб'ецца лебедзь,
Яно — сапраўднае — з касцей!..
З крыві!..
З падробным жыць прасцей.
I паміраць куды як лепей.
Ні вір
не ўцягне з ім,
Ні топка...
Не падрабляйцеся!
Таропка,
За ноччу ноч і дзень за днём
Вы падрабляеце падробку,
Падробленую Перуном
I кінутую на Зямлю
У міг праклёну, гневу, кары...
Зноў бліскавіца! З грому! З хмары!
Агнём! Віхураю! Пажарам!..
Яе лаўлю. Яе люблю.
...Як мы кахалі! Гэты дар!
Маланак жар нясцерпны гэты!..
Міналі дні...
Наш каляндар
Танчэў, няўмольна рухаў лета
На схіл, на сход...
Забранзавела,
Звінела скура нашых цел —
I не было спатолі целу...
А непазбежнае ў прыцэл —
Ды не! —
ва ўпор ужо глядзела.
...Яна любіла ноч — і ўночы
Любіла плаваць. З тых часоў
Я прывід бачу:
цень жаночы
Страсае зоры з валасоў,
Вымае з косаў срэбны месяц...
Быў дзень дзевяты.
Жнівень месяц.
У гэты дзень — жыццё назад —
Я нарадзіўся...
З той нагоды
Абкалацілі мы наш сад
I вычарпалі вадаспад,—
Сказаць дакладней:
вінаспад,
Бо ў ім бруіліся не.воды,
А ў свеце лепшае віно!..
Ці зараз там бруіць яно —
Не ведаю.
Не быў даўно.
Мы на вячэру запрасілі
Свабодных птушак, рыб, звяроў,
Усіх, каму было па сіле
З сябрамі выпіць за сяброў...
I выпілі яны,
I дроў
Нам наламалі — будзь здароў!
Мы весяліліся... Ды штосьці
У самых нетрах весялосці —
Віна ў тым не было віны —
Пад ноч зламалася,
I госці —
Такім гасцям няма цаны —
Таропка сталі разбягацца
Ды разлятацца, расплывацца...
I засталіся мы адны.
...У той пячоры на сцяне
Малюнак быў:
Адам і Ева,
Спакусы змей, пазнання дрэва...
— Кахалі ўсё ж яны ці не? —
Не ўведаць нам...
Патоп.
Залева.