Мне б маліцца прад ім
і нічога не помніць апроч,
Што крывёй прыкіпеў,
што ў цябе ўсімі жыламі ўрос!
Заўтра рана ўставаць —
і разлічвацца лёсам за лёс,
Бо не выправіць дзень,
што не здолела выправіць ноч.
Бо пакутліва помнім
і ведаем болей ад слоў,
З іх любое, як зброя:
ці шчыт у гаворцы, ці меч.
Трэба класціся спаць —
Не пярэч, не пярэч, не пярэч,
Поўня ўзбіла падушкі
пад ценямі нашых галоў.
Цені нашыя спяць.
На крайку твой, на самым ражку.
Я па звычцы паправіў
падушку яму пад шчакой.
Заўтра рана ўставаць...
...Укацілася поўня ў пакой
I павісла гадзіннікам на залатым ланцужку...
Рана, рана ўставаць.
***
Дзе голаў прытулю,
Там і знайду начлег.
Снег першы —
На зямлю,
Наступны снег — на снег.
На рану —
Першы боль,
Наступны — на шрамы,
На лёс, на стынь і золь,
На першы след зімы,
Што толькі пачала па снежні свой разбег.
Прыбегла. Абняла.
З плячэй страсае снег.
ПРОРВА
У прорву страшна зазіраць —
Не бойся, зазірні:
Удзень і ўночы там гараць
Балотныя агні.
Клубіцца там смуродны чад,
Атрутны дым цячэ,
I пажырае гада гад,
I брата брат сячэ.
Трашчаць хрыбты, кіпіць смала,-
Сыцее
цемры
цар!..
Глядзі ў пустыя вочы зла.
Не адварочвай твар,
Як зло ўздымае булаву
Ці камень жарнавы...
А ў плечы ўцягнеш галаву-
Не зносіш галавы.
КОЛА АГЛЯДУ
Я спачатку прыдумаў маланкі,
А потым — запалкі.
Калі ўдумацца—дзіўна,
Бо маланкі прыдумаць цяжэй.
Лотым Ева сагнула лазіну,
Касою звязала канцы
I прыдумала кола.
— Тата, кінем з гары!
...I яно пакацілася
Калясніцай Іллі па аблоках,
Самакатам і веласіпедам,
Паравозам і аўтамабілем,
Колам лёсу
I колам агляду
(Тым, што ў парку дзіцячым у Мінску).
Я прыдумаў маланкі —
Таму быў абраны ў бацькі
Вынаходніцай кола.
Яна прывяла мяне ў парк.
Мы купілі білеты і селі ў зялёную люльку.
— Кола будзе каціцца ці будзе круціцца?
Спытаў я.
Яна адказала:
— Вышэць.
Мы вышэлі, а дрэвы ніжэлі.
— Значыць, можна вышэць,
Калі думаць, што нехта ніжэе? —
Спытаў я.
Яна адказала:
— Вышэць — так не думаць.
З намі дрэвы вышэлі.
Як жорны, уздзеты на прэнт тэлевежы,
Паварочваўся горад...
У трэшчыне жорнаў стаяла рака.
— З двух адно,— я сказаў,—
Калі жорны зрастуцца, то выціснуць рэчку,
А разваляцца жорны — рэчка сыдзе ў пясок.
— Не! — яна адказала.—
Вышэць — бачыць выйсце.
З намі горад вышэў.
Разрастаўся. Ягоныя жорны
Абручом абвіла акружная дарога,
А яе прабівалі праменні
Магілёўскай і Слуцкай,
Маскоўскай і Брэсцкай шашы.
— Па якой жа з іх выйсце? —
Спытаў я.
Яна адказала:
— Па ўсіх.
Калі дзеці дарослымі робяцца,
Рэдка хто з іх разумнее.
Кінь маланку.
Я кінуў.
Блакітная сцёбнула пуга
Па праспекце.
Успыхнулі вокны ў дамах.
Скалануліся дрэвы. Як шрот, вераб'і
сыпанулі.
А з людзей,
што прыдумалі громаадводы,
Аніхто —
Ні адзін!—
не прыўзняў галавы.
— Кінь запалку.
Я кінуў.
I ўнізе адразу ж пачуўся
Крык:
— На коле! У нас не жартуюць з агнём!
Аштрафуем!..
— Вось бачыш,—
Вынаходніца кола ўздыхнула.
— Людзям трэба вышэць.
З намі людзі вышэлі
У люльках чырвоных і сініх,
А зялёная — наша —
прайшла ўжо сваю вышыню...
— Як вышэць? — я спытаўся,
Яна засмяялася:
— Проста.
Трэба з кола сысці,
Покуль люлька не стала ніжэць.
Дай руку...
I мы скочылі з люлькі
Пайшлі па аблоках,
а следам —
Прыручоным — кацілася кола,
круцілася кола,
а ў ім,
Як вавёркі,
Скакалі стагоддзі...
СІТУАЦЫЯ
Дрыготкія цені чароту...
Ударыш вяслом па вадзе —
I пырскі рассыплюцца шротам,
I рэха кругамі ідзе
Да берага: "Што ты?.. Чаго ты?.."
Не віскне сабака ў двары,
Прыходзь — і што хочаш бяры,
Не ўскінуцца гаспадары,
Бо спяць, як прадаўшы пшаніцу,
Нічога ніхто не баіцца,
Ніхто і нічога!..
Назад
Ад берага рэха адрыне.
...I толькі шалохнецца сад
Ды ўспудзіцца конь у адрыне...
I вуха нядрэмнае ўскіне
У чуйную ноч
Канакрад.
ПЫТАННЕ
Дні рассыпаць, як той мак на стале,
Байкамі бавіцца...
Толькі аднойчы яно паўстае:
Што адбываецца?
Страчана. крэўнасці. ніць. між людзьмі.
Так яно лепей.
Так яно лепей?..
Светла ў Сусвеце. А свечку задзьмі —
Цемра аблепіць.
Што ж адбываецца з намі і ў нас?!.
Быццам не знаеш!..
Знаеш: пытанне вышэй за адказ,
Скочыш —
і шыю зламаеш.
АДКАЗ
I запытаўся ён пасля ўсяго:
"Калі жывеш ты, то ў імя чаго?"
І засмяяўся я: "Цяпер якраз
Не адкажу, бо ведаю адказ".
БАЛАДА ГУСЛЯЎ
Кажуць людзі: ў год раз ночкай з гуслямі дзед
З кургана, як снег, белы выходзе.
...І ўсё нешта пяе, што жывым не паняць.
У краях,
Да якіх
ад нашых дуброў
Тры гады на кані скакаць,
Цар Арых
Зваяваў суседніх цароў
I пачаў адзін цараваць.
Два законы
Народам скароным
Арых
Абвясціў
скрозь лямант і крык:
"Той,
хто будзе спяваць
Песні продкаў сваіх —
На калодзе
пакіне язык".
А каб сілай сваёй
За ўсе царствы мацней
Было царства яго —
Арых
Асудзіў на страту
Слабых дзяцей
I нямоглых
старых.
Ён васалаў-царкоў
Пасадзіў на транкі,
Загадаў ім
выконваць закон.
"Ты мудрэйшы з мудрэйшых,—
Сказалі царкі,—
Прыйдзе свет
да цябе
на паклон".
I паклікаў Арых
Ваяводу свайго,
I сказаў яму:
— Слухай, Яман!
Над законам няма
Ні цароў,
ні багоў,
Ваяводы —
таксама няма.
А таму,— усміхнуўся Яману Арых,-
Ты цара, ваявода,
усцеш...
Па закону
На страту нямоглых старых
Першы
бацьку свайго
Павядзеш.