На гэта, помню, хацелася адказаць вершам. У галаве круціліся радкі: «Паэзія — не хімія... Алхімія! Не веды, вера, як гарэнне, сіняя. Не формула віна — само віно...» і г. д. Хацелася знайсці нейкі лагічны довад, і памяць падказвала адзін запіс у дзённіку Л. Талстога. Чытаючы англійскага філосафа Роскіна, Талстой запісаў: «Аб мастацтве. Добра. Навука гаворыць, ведае, мастацтва стварае. Навука сцвярджае факт, мастацтва праяўленні... Мастацтва мае справу з фактамі, навука са знешнімі законамі. Мастацтва гаворыць: сонца, святло, цяпло, жыццё; павука гаворыць: Сонца ў 111 разоў большае за Зямлю».
Згаджаючыся з А. Русецкім, што «мы ужо не можам успрыняць месяц як бледны «лик Дианы», бо неаднаразова бачылі фатаграфіі свяціла, зробленыя зблізку», нельга было ў той жа час пагадзіцца з тым, што паэт павінен глядзець на месяц вачамі вучонага...
Чаму я прыгадаў сваю мінулагоднюю спрэчку з Аляксеем Русецкім?
Прыгадаў я яе ў сувязі з новай кнігай паэта «Служба святла».
Я ўжо ведаў такія вершы А. Русецкага, як «Муза ў белым халаце», «Адкрыццё», «Нейтрына», «Мне разгадаць бы...», — вершы, так сказаць, навуковага цыкла, — ведаў, што і ў вершах муза бачыцца паэту ў вобразе лабаранткі ў белым халаце, што паэт, як ён прызнаецца, «асуджаны бачыць, бы вокам рэнтгена, нават рэбры красы». І «Службу святла» я пачынаў, шчыра кажучы, чытаць з пэўнай бояззю: ці не занадта захапіўся Аляксей Русецкі эксперыментаваннем? Ці не вельмі вялікую даніну аддае ён гэтаму самаму навуковаму светапогляду? Як гэта, думаў я, адбілася ў кнізе?
Але мае сумненні — з кожным наступным вершам — рассейваліся. Ужо ў вершы «Адкрыццё», дзе расказваецца аб цікавым адкрыцці вучоных: хларафіл зялёнага ліста і гемаглабін чырвонай крыві маюць шмат агульнага, — ужо ў гэтым вершы я адчуў, як лірык бярэ верх пад фізікам, хваляванне паэта — пад бясстраснасцю вучонага. Паэт тут не столькі вытлумачвае, трактуе, колькі ўзрушліва радуецца крэўнай роднасці чалавека з прыродай, — неадольнасці жыцця. («Адзіны ў нас жыве гарэння дух»...)
Чытаю далей. Верш «Год спакойнага сонца...».
Ага, значыць, з аднаго боку — спакойнае сонца, з другога — неспакойнае чалавечае сэрца, з аднаго — флегматычны тэлескоп, а з другога — чуйны слупок стэтаскопа. Чаму ж паэт аддае перавагу — раўнадушнасці прыроды ці чалавечаму неспакою? Чыста пазнавальнаму сузіранню ці змаганню са злом?
Адказ ясны і недвухсэнсоўны. Каментарыі, здаецца, не патрэбны.
Далей ідуць вершы «Нейтрына», «Крышталь...». Спыняюся на апошнім:
Вось вам — і «муза ў белым халаце», і «навуковы светапогляд», і «рэбры красы». Аказваецца, «сіла ёсць красы інакшай», ёсць зорка, якая азначае нешта большае, чым проста аб'ект для тэлескопа, ёсць у чалавечым жыцці нешта такое, што не ўкладваецца ў лагічныя катэгорыі ці матэматычныя формулы... Ды і што шмат гаварыць. Ёсць дзіўнае чалавечае сэрца, якое «і крычыць, і смяецца, і сціскаецца моўчкі, бурай поўнае», і на якое не надзенеш браню.
На гэтым я канчаў сваю спрэчку з Русецкім-тэарэтыкам, на слове «сэрца» мы з ім пагадзіліся, і далей я ўжо чытаў проста вершы Русецкага-практыка, Русецкага-паэта.
А вершы ішлі сапраўдныя. Нешматслоўныя, скупаватыя на яркія, кідкія фарбы, стрыманыя, глухаватыя па тону, але такія паўнаважкія, такія шматзначныя. Асабліва ўражвалі тыя радкі, у якіх паэт раскрываў нам сваё сэрца (зноў яно — сэрца!), дзяліўся з намі сваімі запаветнымі перажываннямі.