Вось зноў прыйшоў красавік, піша паэт, зноў прыйшла вясна, і, здаецца, ты зноў перажываеш сваю юнацкую пару, але нешта ўжо мінула беззваротна, «але не пройдзеш ты з пучком пралесак, з юнацкага майго не прыйдзеш лесу».
Вось ты вяртаешся ў родныя мясціны, «дзе араў... і сеяў, слухаў жаўранкаў песні»; ты ўспамінаеш, ты бачыш змены, бачыш «новыя дахі, незнаёмы бярэзнік», і ты, да сваёй радасці, заўважаеш, што «толькі тыя, усё тыя ж маіх жаўранкаў песні».
Ты перабіраеш сваю памяць, ты азіраешся навокала, суадносіш існае з сваёю юнацкаю марай, яны не супадаюць, і ты, «нібыта ў нечым вінаваты, хвалюешся панура, і штодзень гудзе антэнай кожны нерв напяты, — няма палёгкі для мяне нідзе!».
Ты быў сведкам, як «бурай ляцеў вецер часу, плыў ледзь прыкметна, паволі», ты шмат чаго пабачыў, шмат перажыў, і тым не менш ты, як юнак, усё прагнеш жыць і ўсё спадзяешся: «Будзе галоўнае нешта».
Гэта — вершы «Красавік», «Дзе араў я і сеяў», «У памяці, нібы на фотаплёнцы», «Бурай ляцеў вецер часу». А вершы «Жаўранак» («Яму ж і летні дзень кароткі. Мой век кароткі...), «Асенні сівер свішча ў вокны», «З юнацкага дзённіка», «Праводзь мяне, сонейка!»... Шчымліва-горкія і ў той жа час мужныя радкі апошняга з іх нельга чытаць без хвалявання.
Верш даволі вялікі, я не магу яго ўвесь прывесці. Прачытайце яго, і вы пераканаецеся, як умее паэт канцэнтраваць свае пачуцці, як «густа» ўмее пісаць.
Наогул, як я пераканаўся, чытаючы «Службу святла», Аляксей Русецкі найбольш натуральна адчувае сябе і найбольш арганічна раскрываецца ў сферы лірычнага верша, верша-споведзі, верша-роздуму. Так, мы ведаем паэта як аўтара паэм, у прыватнасці публіцыстычна-філасофскай паэмы «Яго вялікасць». Ёсць публіцыстычныя вершы і ў зборніку «Служба святла» — «Прыгаданае», «У пустыні рыжай, у Кзылкумах». Але ў тым і справа, што вершы гэтыя прайграюць у параўнанні з іх лірычнымі братамі па кнізе. Няма ў іх той вынашанасці, арганічнасці і, у выніку, той паўнаважкасці.
Аляксей Русецкі любіць, я б сказаў, матэрыю, фізічна ўспрымальныя рэаліі (тут у ім гаворыць «фізік»), ён лепіць свой верш, як скульптар. І які выдатны вынік атрымоўваецца тады, калі паэт удыхае ў верш сваю душу, калі жыццёвыя рэаліі асвятляюцца яго думкай і яго пачуццём! Музы, як і Афрадыта, дораць шчасце таму, хто верна служыць ім. А мы помнім, чым узнагародзіла багіня кіпрскага мастака Пігмаліёна.
1968
ПЕСНЯ Ў СЭРЦЫ ЛЯЖАЛА...
Свой новы зборнік Кастусь Цвірка назваў «Чарназём». Некаторыя назвы, якія мы даём сваім кнігам, маюць толькі тэхнічную функцыю — накшталт шыльды — ці з'яўляюцца толькі аздобай. У дадзеным выпадку назва азначае пэўны ідэйна-эстэтычны выбар паэта, і адказаць на пытанне, чаму менавіта так названа кніга, — значыць і адказаць на пытанне: што складае асноўны пафас кнігі, вызначае яе мастацкую своеасаблівасць.
У папярэдняй кнізе К. Цвіркі «Бягуць раўчукі», якая выйшла пяць год назад, быў цікавы і ў нейкім сэнсе сімптаматычны верш «Не сцерці мне з памяці дзень той...». Прывяду яго поўнасцю:
Бачыце, як выразна помніць паэт сваё развітанне з вёскай, як паказвае, як падае — у кіно гэта называецца даваць буйным планам — той момант: узмоцнены гукі, з націскам пакладзены фарбы. І калі б нават у вершы не было гэтага радка: «Гарэў небасхіл пажарам», — то і тады можна было б адчуць: малюнак трывожны. Але чаму трывожны? Зразумела, што, развітваючыся, людзі сумуюць, але ж сум бывае і не трывожны. Да таго ж, выходзяць у дарогу і з добрымі прадчуваннямі, і з радаснымі надзеямі і планамі. Якая ж тут прычына?
На пытанне гэтае мне цяжэй было б адказаць, — ды і верш, магчыма, я прачытаў бы інакш, — калі б перада мною не было новай кнігі паэта, з такімі, у прыватнасці, вершамі, як «Чорная скіба», «Калі над горадам усходжваецца непагода», «Чатыры вятры», «Зямлі патрэбны паэты...», «Я праўду шукаў...» і інш. Гэтыя вершы — духоўнае вяртанне паэта да вытокаў, да роднай вёскі з яе людзьмі і яе прыродай.