Выбрать главу
...в молодых руках напильник не пилит что-то ни черта.

Нямала прыходзіцца папацець і пахвалявацца пачынаючаму рабочаму раней, чым прыёмшчык вымавіць сваё сакраментальнае: «Дабро!»

Но вот, в конце концов, без фальши запел напильник твой впервой. И ты к тому, что делать дальше, — Дошел своею головой.

Такім чынам, адна з прычын, якія перашкаджалі авалодаць справай, была яшчэ і фальшывая «песня» інструмента. Яна ўводзіла ў зман неспрактыкаванага працаўніка. А што спрыяла яго вучобе, яго поспеху? Што, апрача маладых сіл і гарачага жадання, забяспечвала магчымасць стаць майстрам? Аўтар адказвае так:

Лишь с появленьем чувства меры — Того особого чутья, Ты, может быть, проникнешь в сферы Не только серого литья...

І далей:

Конечно, ты еще не мастер, Хотя не только ученик, Поскольку в суть вещей отчасти Самостоятельно проник.

Нельга тут не пагадзіцца з паэтам. Так, сапраўды для таго, каб дасягнуць майстэрства, каб твая праца была не толькі сляпым, фізічным намаганнем, а асэнсаваным, творчым актам, патрэбны самастойнасць, пошук, выхаванне ў сабе пачуцця меры.

Верш «Преодоление» лёгка праецыруецца і на саму літаратурную працу паэта. Тым больш што ён, як я ўжо гаварыў, мае аўтабіяграфічны характар і з'яўляецца спробай асэнсаваць учарашні вопыт з сённяшняга пункту гледжання. Трэба сказаць, што паэтычнае вучнёўства таксама нялёгка давалася Спрынчану. Яго пяро, як і той напільнік, таксама напачатку слізгала па паверхні, не ўразалася ў жыццёвы пласт, фальшывіла. Часта вершам не хапала жывога дыхання, эмацыянальнай напоўненасці, значнай думкі. Асабліва гэта датычылася вершаў на так званую вытворчую тэму. Тут паэт збіваўся на просталінейнасць, на плакатную рыторыку, а з другога боку, на ўяўную паэтычнасць. Папярэдняя кніга «Плавка» сведчыла, што Браніслаў Спрынчан не задавальняецца зробленым, імкнецца «проникнуть в сферы не только серого литья». Звярталі на сябе ўвагу вершы-роздум, вершы, у якіх паэт думае, асэнсоўвае, спрабуе па-філасофску глядзець на факты і з'явы, у тым ліку і на працу, на яе вынікі. Калі да гэтага ён проста апісваў «огненные вихри» сталі, бачыў вагранку, але не заўсёды бачыў самога чалавека, бачыў піку ў руках гарнявога, але не звяртаў асаблівай увагі на яго твар, то цяпер для яго, напрыклад, тое ж нараджэнне сталі набыло ўжо іншае значэнне. Апісаўшы ў вершы, які так і называецца «Рождение стали», працэс плаўкі, аўтар раптам пытаецца:

Только всяк ли озабочен будущей судьбою стали: плугом, лопастью рабочей, — или побрякушкой станет? Песней зазвенит над нивой или, лопнув где в забое, обернется несчастливой человеческой судьбою? Огненной струею ярко сталь в изложницу вбежала. Станет скальпелем хирурга, смертным жалом ли кинжала?

«Только всяк ли озабочен» — гучыць пытанне, гучыць клопат, які прыйшоў у выніку роздуму паэта. Верш «Рождение стали» быў для яго ў пэўным сэнсе пераломным. У гэтым пераконваешся, калі чытаеш зборнік «Черты лица» (сімптаматычная сама па сабе і назва) і знаходзіш у ім такія дасканалыя, напісаныя і з пранікненнем у сутнасць рэчаў, і з пачуццём мастацкай меры, вершы, як «Предвеснье», «Олень», «Память», «В музее», «Донник», «Противоречия», «Жизнь многогранна и контрастна...» і г. д.

Адзін з іх («В музее») развівае тую ж думку, якой прадыктаваны толькі што цытаваныя радкі. Паэт разглядае музейныя экспанаты, зробленыя майстрамі мінулага, бачыць, як

Контрастно на фоне цветастых ковров Лоснятся кольчуги, колчаны и плети... І яго, як токам, пранізвае адкрыццё: Постой! Неужели служило искусство И тем, кто с кинжалом ходил на разбой? Червонного золота черен меча, По лезвию смерть извивается вязью — Мне тонкая вязь представляется связью Руки ювелира с рукой палача. Рука кузнеца и убийцы рука — Пожалуй, что в трудной судьбе человечьей Трагичнее не было противоречий, Чем это, прошедшее через века.

Супярэчлівасці... Пра іх паэту гавораць музейныя экспанаты, іх ён бачыць вакол, у жыцці і прыродзе, бачыць, гаворачы словамі філосафа, непазбежнасць і адзінства супрацьлегласцей («Из противоречий возникала нужная для жизни острота») і настойліва, з верша ў верш, піша пра гэта — пра складанасць, шматграннасць і супярэчлівасць жыцця. «А в том, что нет в олене лени, повинен все же серый волк», — зазначае ён у адным вершы. «Всё — со своею подоплекой», — такі вывад робіцца ў наступным творы. «Мать-земля за долгий век зло с добром переплела...» — чытаем далей і г. д. Поўнасцю хочацца мне прывесці гэты вось глыбокі па зместу і па-майстэрску зроблены верш: