Дзядзька Восіп,
Хіба не бачыш,
Як на печы, дзе грэў ты косці,
Лапушыцца, буяе крапіва,
А насенне з бярозы магільнай
Прарасло на парозе хаты...
Дзядзька Хведар,
А ты не заўважыў,
Як паехалі з селішча сцены
І газетныя моклі шпалеры,
Ад якіх ты шматкі адрываў,
Каб начную зрабіць самакрутку?
Кажуць, хаце тваёй пашэнціла:
Будзе ўжо амаль гараджанкай —
На садова-дачным участку
Будзе трускалкі есці ад пуза
І на градках лічыць гуркі...
Дзед Захар і прапрадзед Аўлас,
Ці вы бачыце, як журавель
Пахіліўся над студняй запалай,
Што капалі вы на падвор'і,
Каб нашчадкаў стагоддзі паіла?..
І паіла. А зараз не можа,
Бо вада застаялася ў зрубе,
Загнілася — няма каму піць...
Бабка Хіма, пяюха,
Ты чуеш:
Песень жніўных няма.
Толькі дружна
І натужна
Грукочуць маторы,—
Што жалезу да голасу нашага?!.
Вось таму камбайнёр і маўчыць,
Калі вечарам з поля вяртаецца,—
Знае цвёрда: не перакрычыш.
А прыедзеш дадому — якая
Будзе песня
Без поля і неба?
Песня там засталася — на полі,
Не спяваная i глухая.
Зімаваць на іржышчы будзе...
Ну а што як не перазімуе?..
Калыханкі таксама знікаюць:
На ўсю вёску — адзін унук,
Ды і той падкінуты з горада...
Вось дарога і зарастае...
А пажаць, пакасіць усё трэба,
Пакапаць усё трэба і выбраць...
Што ж вы гэта,
Дзядзькі і цёткі,
Што ж вы гэта,
Дзяды і бабкі,
Што ж вы,
Прадзеды і прабабкі,—
Што ж вы, мёртвыя —
Сорам у прыпар
На тым свеце ляжаць i лайдачыць.
Уставайце хутчэй!..
А потым —
Мы яшчэ раз па вас пагалосім.
TAKI БЬІЎ ЗНАК…
Гербы кавалі шляхта i князі,
Каб дрэва радаслоўнае адзначыць,—
Тады і слава будзе на мазі,
І справа будзе абяцаць удачу!
Пад ix аховай зборышча гуло
На сейміках ад пыхі засцянковай,
На гетмана якраз акрас было
У захудалым гербе шляхцюковым.
Не трапіў у гербоўнік гэты знак,
І на шчытах не красаваўся слынных,
І роду ён не знатнага — аднак:
Стаўляў яго першадрукар Скарына.
Гравюру тонкую выводзіла рука —
Глядзі, люд паспаліты, i кумекай:
У промнях сонца — рог маладзіка:
Як фас i профіль твару чалавека.
Адны казалі: «Гэта ноч i дзень,
Святло i цемра...»
Іншыя: «Францыску
Карцела перадаць зацьмення цень
У год, калі сустрэўся ён з калыскай...»
Мабыць, i так... Але хутчэй за ўсё
Быў маладзік хвіліны думнай знакам,
Што па начах бяссонна мы нясём
Пад спаконвечным кругам Задыяка.
А сонца — сімвал светлы пачуцця
І прамяністы поўдзень летуценняу.
Аблічча двухадзінае жыцця —
Развагі холад i агонь натхнення.
Прыгледзьцеся — заўсёды на мяжы,
Дзе сонечныя вусны, месяц ззяе:
Найперш падумай, а пасля скажы,—
І вучыць ён i перасцерагае.
Затое вочы ў сонца — нібы крык,
Яны ляцяць, як гукі роднай мовы.
І здаўся ўрэшце месяц-маладзік,
І адхінуўся, каб лунала слова!
На той выяве герб — аўтапартрэт:
Друкар Скарына ў сонечным абліччы
Дыктуе веку новы запавет,
Парушыўшы біблейскі строгі звычай.
Такі быў знак. Ён з Полацкай зямлі
Пайшоў у свет, зламаў маўчання крыгі.
Цябе мы — як надзею — збераглі,
Скарынінскае сонца, наша кніга!
КУПАЛА
Раздарыла сыноў сваіх...
Дастаеўскі, Міцкевіч, Біруля...
З імі голас, i зрок, i слых
Аддавала ў людзі матуля...
Раскідала зярняты свае...
Слыў чылійцам вучоным Дамейка...
Дзе, якая гнёзды віе
Аж за трыдзевяць мораў зямелька?.
Нібы крык — авансцэны абрыў...
І каб маці ўтрапёна маўчала —
Гэтак голасна ў свет гаварыў
Шверубовіч з Вільні — Качалаў...
Хтосьці зблізку забыў... Хто здалёк.
І аднойчы маці сказала:
— Ты збяры, прысаром ix, сынок,—
I тады ў людзі выйшаў Купала.
* * *
Якое малое зярнятка, а ў ім
Трывожна і чуйна космас,
Няспраўджаны, спіць, покуль воляю зім
Снуюцца завейныя кроены.
А дайце надзею вясны i цяпла —
Сузор'е выбухне раптам:
Травінка малая — правобраз крыла,
Крыло — прадчуванне галактык.
Якія мільярды ад зор да Зямлі:
Гады светлавыя — імгненнем.
Пылінкай касмічнай ляцяць караблі:
Няма — i ці будзе — збліжэнне...
A толькі скраніце арбіту Зямлі
На нейкую долю мінуты —
I хопіць, каб мігам агонь спапяліў
Ці холад планету ахутаў...
Якую ж нам тайну касмічную знаць
I мудрасць якую мець трэба,
Каб нашу Зямлю на далонях трымаць
I несці пад сонечным небам...
ПЫТАННЕ БОГУ
— Жывём — i дзякуй,
сэнк'ю,
мерсі,—
І нечага бога гнявіць:
Было б што паесці, было б што папіць —
І большага не прасі...
— А можа, той бог
сёння хоць бы ўявіць,
Што такое
мільён Хірасім?
І раптам бог адказаў: «Шкада,
Што бога няма. І вас
Здзівіць не магу. І адкрыць, як братам,
Што ядзерны ваш выбуховы запас —
Мільён Хірасім.
А гэта якраз
Амаль буду я:
нішто, пустата...»
ПІСЬМЫ
Як думы на фронт вадзілі
Салдаткі — дум камандзіры?
А так, як і пісьмы хадзілі —
Туды, у чорны агонь.
Спачатку ў цёплых руках,
Што абнімалі салдата,
Ці ў тых, маленькіх, якія
Ён браў калісьці ў далонь
І дыхаў, як на птушанятак...
За пазухай ці ў кішэні,
У сумцы ці ў торбе кужэльнай —
Дзе пешкі ішлі,
Дзе конна да станцыі дабіраліся.
Пасля цягнікамі ехалі,
Бывала, што i разміналіся
Дарогай з салдатам параненым...
А там, дзе ўжо дыхала фронтам,
Садзіліся на трохтонку.
А потым — крывавымі сцежкамі
Кароткімі перабежкамі.
Нібы патроны ў падсумку,
Паўзлі пад агнём па-пластунску.
I недзе на кропцы грымотнай,
Перад вышынёй няўзятай,
На крок ад удачы смяротнай
Траплялі ў рукі салдата...
На момант цішэлі траншэі,
На момант франты змаўкалі
Пісьмы, як птушкі, сядалі
І нешта на вуха шапталі,
І светла салдат усміхаўся,—
Вядома ж, не смерці сваёй...
СУСТРЭЧА