Выбрать главу
Дзядзька Восіп, Хіба не бачыш, Як на печы, дзе грэў ты косці, Лапушыцца, буяе крапіва, А насенне з бярозы магільнай Прарасло на парозе хаты...
Дзядзька Хведар, А ты не заўважыў, Як паехалі з селішча сцены І газетныя моклі шпалеры, Ад якіх ты шматкі адрываў, Каб начную зрабіць самакрутку? Кажуць, хаце тваёй пашэнціла: Будзе ўжо амаль гараджанкай — На садова-дачным участку Будзе трускалкі есці ад пуза І на градках лічыць гуркі...
Дзед Захар і прапрадзед Аўлас, Ці вы бачыце, як журавель Пахіліўся над студняй запалай, Што капалі вы на падвор'і, Каб нашчадкаў стагоддзі паіла?.. І паіла. А зараз не можа, Бо вада застаялася ў зрубе, Загнілася — няма каму піць...
Бабка Хіма, пяюха, Ты чуеш: Песень жніўных няма. Толькі дружна І натужна Грукочуць маторы,— Што жалезу да голасу нашага?!. Вось таму камбайнёр і маўчыць, Калі вечарам з поля вяртаецца,— Знае цвёрда: не перакрычыш. А прыедзеш дадому — якая Будзе песня Без поля і неба?
Песня там засталася — на полі, Не спяваная i глухая. Зімаваць на іржышчы будзе... Ну а што як не перазімуе?..
Калыханкі таксама знікаюць: На ўсю вёску — адзін унук, Ды і той падкінуты з горада... Вось дарога і зарастае...
А пажаць, пакасіць усё трэба, Пакапаць усё трэба і выбраць...
Што ж вы гэта, Дзядзькі і цёткі, Што ж вы гэта, Дзяды і бабкі, Што ж вы, Прадзеды і прабабкі,— Што ж вы, мёртвыя — Сорам у прыпар На тым свеце ляжаць i лайдачыць. Уставайце хутчэй!..
А потым — Мы яшчэ раз па вас пагалосім.
TAKI БЬІЎ ЗНАК…
Гербы кавалі шляхта i князі, Каб дрэва радаслоўнае адзначыць,— Тады і слава будзе на мазі, І справа будзе абяцаць удачу!
Пад ix аховай зборышча гуло На сейміках ад пыхі засцянковай, На гетмана якраз акрас было У захудалым гербе шляхцюковым.
Не трапіў у гербоўнік гэты знак, І на шчытах не красаваўся слынных,
І роду ён не знатнага — аднак: Стаўляў яго першадрукар Скарына.
Гравюру тонкую выводзіла рука — Глядзі, люд паспаліты, i кумекай: У промнях сонца — рог маладзіка: Як фас i профіль твару чалавека.
Адны казалі: «Гэта ноч i дзень, Святло i цемра...» Іншыя: «Францыску Карцела перадаць зацьмення цень У год, калі сустрэўся ён з калыскай...»
Мабыць, i так... Але хутчэй за ўсё Быў маладзік хвіліны думнай знакам, Што па начах бяссонна мы нясём Пад спаконвечным кругам Задыяка.
А сонца — сімвал светлы пачуцця І прамяністы поўдзень летуценняу. Аблічча двухадзінае жыцця — Развагі холад i агонь натхнення.
Прыгледзьцеся — заўсёды на мяжы, Дзе сонечныя вусны, месяц ззяе: Найперш падумай, а пасля скажы,— І вучыць ён i перасцерагае.
Затое вочы ў сонца — нібы крык, Яны ляцяць, як гукі роднай мовы. І здаўся ўрэшце месяц-маладзік, І адхінуўся, каб лунала слова!
На той выяве герб — аўтапартрэт: Друкар Скарына ў сонечным абліччы Дыктуе веку новы запавет, Парушыўшы біблейскі строгі звычай.
Такі быў знак. Ён з Полацкай зямлі Пайшоў у свет, зламаў маўчання крыгі. Цябе мы — як надзею — збераглі, Скарынінскае сонца, наша кніга!
КУПАЛА
Раздарыла сыноў сваіх... Дастаеўскі, Міцкевіч, Біруля... З імі голас, i зрок, i слых Аддавала ў людзі матуля...
Раскідала зярняты свае... Слыў чылійцам вучоным Дамейка... Дзе, якая гнёзды віе Аж за трыдзевяць мораў зямелька?.
Нібы крык — авансцэны абрыў... І каб маці ўтрапёна маўчала — Гэтак голасна ў свет гаварыў Шверубовіч з Вільні — Качалаў...
Хтосьці зблізку забыў... Хто здалёк. І аднойчы маці сказала: — Ты збяры, прысаром ix, сынок,— I тады ў людзі выйшаў Купала.
* * *
Якое малое зярнятка, а ў ім Трывожна і чуйна космас, Няспраўджаны, спіць, покуль воляю зім Снуюцца завейныя кроены.
А дайце надзею вясны i цяпла — Сузор'е выбухне раптам: Травінка малая — правобраз крыла, Крыло — прадчуванне галактык.
Якія мільярды ад зор да Зямлі: Гады светлавыя — імгненнем. Пылінкай касмічнай ляцяць караблі: Няма — i ці будзе — збліжэнне...
A толькі скраніце арбіту Зямлі На нейкую долю мінуты — I хопіць, каб мігам агонь спапяліў Ці холад планету ахутаў...
Якую ж нам тайну касмічную знаць I мудрасць якую мець трэба, Каб нашу Зямлю на далонях трымаць I несці пад сонечным небам...
ПЫТАННЕ БОГУ
— Жывём — i дзякуй,           сэнк'ю,           мерсі,— І нечага бога гнявіць: Было б што паесці, было б што папіць — І большага не прасі...
— А можа, той бог           сёння хоць бы ўявіць, Што такое           мільён Хірасім?
І раптам бог адказаў: «Шкада, Што бога няма. І вас Здзівіць не магу. І адкрыць, як братам, Што ядзерны ваш выбуховы запас — Мільён Хірасім.           А гэта якраз Амаль буду я: нішто, пустата...»
ПІСЬМЫ
Як думы на фронт вадзілі Салдаткі — дум камандзіры? А так, як і пісьмы хадзілі — Туды, у чорны агонь.
Спачатку ў цёплых руках, Што абнімалі салдата, Ці ў тых, маленькіх, якія Ён браў калісьці ў далонь І дыхаў, як на птушанятак...
За пазухай ці ў кішэні, У сумцы ці ў торбе кужэльнай — Дзе пешкі ішлі, Дзе конна да станцыі дабіраліся. Пасля цягнікамі ехалі, Бывала, што i разміналіся Дарогай з салдатам параненым...
А там, дзе ўжо дыхала фронтам, Садзіліся на трохтонку. А потым — крывавымі сцежкамі Кароткімі перабежкамі. Нібы патроны ў падсумку, Паўзлі пад агнём па-пластунску.
I недзе на кропцы грымотнай, Перад вышынёй няўзятай, На крок ад удачы смяротнай Траплялі ў рукі салдата... На момант цішэлі траншэі, На момант франты змаўкалі
Пісьмы, як птушкі, сядалі І нешта на вуха шапталі, І светла салдат усміхаўся,— Вядома ж, не смерці сваёй...
СУСТРЭЧА