Як успамінае маці Часлава Любоў Каспарэўская, «ужо Ісуса Хрыста больш не мучылі, як яго мучылі. Крывёю абліваўся. А часцей білі пад рэбры. I пісталетам па галаве. І колькі там быў — не далі заснуць...
Там такі куток. Мокра ўнізе. І там вялікая такая кропля. І капае, i толькі ў адно месца. Бо табе няма больш куды, да сцяны — халодная, i тут сцяна халодная. Ты мусіш стаяць, i вось табе сюды, як свідрам. А потым зноў допыт. Там не людзі былі, там былі чэрці. Чалавек не можа так рабіць, не можа так здзекавацца».
Часлаў Каспарэўскі сапраўды не быў у арганізацыі, хоць Расціслаў i прапаноўваў яму ўступіць. Ён сцярпеў усе катаванні, ні ў чым не прызнаўся. Зрэшты, яму i прызнавацца асабліва не было ў чым, хіба што ў колішніх сувязях з Арміяй Краёвай. І хлопца адпусцілі, узяўшы падпіску аб неразгалошванні таямніцы.
Некалькі іншых хлопцаў з Смаргоні арыштавалі, дапыталі i адпусцілі на волю. Гэта тыя, пра якіхлюдзі ведаюць. А хто скажа, колькі чалавек дапытвалі таемна?
Навісла пагроза i над Аляксандрам Жабінскім. Як жа — прытуліў такога небяспечнага злачынца. Давялося звяртацца праз брата Мікалая па дапамогу да самога Максіма Танка.
СУДОВАЯ РАСПРАВА
Ведалі, але не данеслі * Расправа над патрыётамі * Падсудныя трымаліся годна * Апошняе слова Расціслава Лапіцкага * Бальшыні — па 25 гадоў, кіраўнікам — расстрэл
Першымі намерыліся судзіць, пры гэтым не ваенным трыбуналам, a Маладзечанскім абласным судом, дзвюх смаргонскіх школьніц, якія ведалі пра існаванне падземнай арганізацыі, але не данеслі ў адпаведныя органы, не сталі "стукачамі". Гэта былі непаўналетняя вучаніца 9-га класа Часлава Ашукоўская з Смаргоні i вучаніца 10-га класа Марыя Барташэвіч з невялікай вёсачкі Кунцаўшчына пад Крэвам. Сама судовая справа гэтых дзвюх дзяўчынак, як i ўсіх мядзельска-смаргонскіх падземнікаў, захоўваецца ў архіве КГБ у Горадні. Прысуды Ваеннага трыбунала Беларускай вайсковай акругі не падлягалі абскарджанню, акрамя смяротных прысудаў. А вось пасля абласнога суда можна было апеляваць у Вярхоўны суд БССР. Таму ў Маладзечанскім рэгіянальным архіве захоўваецца адказ з Вярхоўнага суда, а з ім i копія прысуду. У ім чытаем, што судовай калегіяй Маладзечанскага абласнога суда 8 траўня 1950 года было ўстаноўлена наступнае:
Ошуковская Чеслава Брониславовна и Бартошевич Мария Александровна, проживая в гор. Сморгонь и обучаясь в Сморгонской средней школе, зная о том, что осенью 1949 года на территории города Сморгонь из числа молодежи, враждебно настроенной по отношению Советской власти, была создана антисоветская подпольная группа, возглавляемая сыном священника Лапицким (арестован), которая ставила перед собой задачу — ведения вооруженной борьбы против Советской власти, с целью реставрации в СССР капиталистического строя, рассчитывая на поддержку со стороны Англии и Америки, которая занималась сбором оружия, и взрывчатых веществ, боеприпасов, и распространением среди населения города Сморгонь антисоветских листовок, в которых возводилась клевета на Советскую действительность, содержались призывы к свержению Советской власти, и к саботажу мероприятий партии и Советского правительства, обе подсудимые скрыли от органов Советской власти о наличии контрреволюционной группы и ее практической деятельности и тем самым дали возможность этой группе продолжать свою враждебную деятельность.
Изложенные обстоятельства нашли полное подтверждение в суде в показаниях допрошенных свидетелей, и в личном признании вины подсудимой Ошуковской.
На основании изложенного, коллегия нашла установленной виновность Барташевич и Ошуковской в пр. пр. ст. 73 УК БССР.
Определяя меру наказания каждой из подсудимых, Коллегия принимает во внимание все обстоятельства настоящего дела, личности подсудимых и возраст подсудимой Ошуковской.
В силу изложенного и руководствуясь ст.ст. 319 и 320 УПК БССР Коллегия по уголовным делам Молодечненского областного суда
ПРИГОВОРИЛА
Ошуковскую Чеславу Брониславовну и Бартошевич Марию Александровну на основании санкции ст. 73 УК БССР лишить свободы с отбытием в исправительно-трудовых лагерях сроком:
Бартошевич Марию Александровну на (10) десять лет;
Ошуковскую Чеславу Брониславовну на (8) восемь лет;
С последующим поражением Бартошевич Марию Александровну в избирательных правах на (5) пять лет.
Самых падземнікаў судзіў Ваенны трыбунал Беларускай вайсковай акругі. Суд праходзіў у Маладзечне ў будынку колішняга польскага афіцэрскага казіно. Зараз ён даволі моцна перабудаваны, знаходзіцца каля гарадскога парку. Слуханні, калі ix можна так назваць, адбываліся ад 17 да 20 ліпеня 1950 года. Арыштаваных, як заўсёды з завязанымі чырвонымі павязкамі вачыма i скручанымі рукамі, прывезлі да будынка, увялі ў залу. Затым знялі павязкі, развязалі рукі, пасадзілі на лавы. Навокал была ўзброеная ахова з аўчаркамі. За сталом сядзеў "трыбунал", што прыехаў з Менска — тры мужчыны ў форме з пагонамі. Не памятаюць падсудныя i "гледачоў" у зале. Аднак напэўна ж яны там недзе прысутнічалі.