2
Tego roku Warszawa nie miała szczęścia do pogody. Po bardzo mroźnej zimie przyszły zmienne, niosące zaziębienia marcowe aury. Przez kwiecień, wraz ze świętami Wielkiejnocy, trwała pogoda wietrzna, przenikliwa, która zmusiła warszawianki do powrotu w futra i pelisy.
Wiosna warszawska jest wiosną pokrzywdzoną. Morze atramentu wylano dla uświadomienia ludzkości uroków wiosny paryskiej czy wiedeńskiej. Powstała cała literatura muzyczna narzucająca światu nastroje tych wiosen. Ludzie na najróżniejszych równoleżnikach i południkach nauczyli się zachwycać paryską i wiedeńską wiosną, marzyć o nich, tęsknić do nich. Jest to ogromna mistyfikacja, oparta o reklamową potęgę sztuki: poeci, malarze i muzycy Wiednia i Paryża potrafili po prostu tak reklamować i spopularyzować swe wiosny, że uczynili z nich ideał dla reszty świata. Czas najwyższy zdemaskować tę grę! Warszawska wiosna na pewno w niczym nie ustępuje paryskiej czy wiedeńskiej. Gdzież jest bowiem na świecie miasto, w którym pierwsze promienie słońca tak przekornie poczynają sobie z topniejącym śniegiem, takie w nim zapalają tęczowe blaski i tak rycersko zmuszają go do ustąpienia? Gdzież jest na świecie miasto, w którym pierwsze wiosenne ciepło tak leniwie i radośnie przykleja zimową odzież do pleców i tak powołująco zmusza do jej zrzucenia? Gdzież jest na świecie miasto, w którym pachnący świeży wiatr od rzeki tyle w sobie niesie dziwnej melancholii, uciskającej duszę w pełne złota poranki, widoczne w prostokątach wiosennych, błękitnych okien? Gdzież jest na świecie miasto, w którym rozedrgane zmierzchy uliczne przepojone są tak trudną i nigdy nie wyjaśnioną tęsknotą za niewiadomym, za nigdy nie zniszczonym, za czymś, o czym nic nie wiemy, czego bardzo pragniemy i czego nigdy nie dostaniemy ani nie osiągniemy w naszym pojedynczym, własnym życiu.
Chyba nie ma na świecie takiego miasta, tak właśnie jak niepowtarzalne nigdzie indziej są warszawskie wiosenne zapachy, nastroje, uczucia i myśli. I dlatego nie mówcie nam o wiosnach paryskich czy wiedeńskich! Nam, którzy wiemy, czym jest, czym być potrafi warszawska wiosna.
Redaktor Edwin Kolanko rozpiął płaszcz i przekroczył bramę Łazienek. „Najwyższy czas zlikwidować podpinkę — pomyślał — jest już naprawdę ciepło”.
Szedł wolno w dół, omijając resztki topniejącego śniegu. Łazienki, na dobrą sprawę, tonęły w błocie. „Zgubi mnie umiłowanie tradycji” — zrzędził bez złości Kolanko, podciągając nogawki spodni. Tradycją było, że w pierwszą pogodną niedzielę wiosenną Kolanko szedł do Łazienek ha spacer. Skakał wśród tarcz twardniejącego w błocie śniegu, wśród resztek zlodowaciałych po nocnych przymrozkach błotnistych strug, obijał się o nagie, bezlistne buki, wiązy, kasztany i klony, przedzierał się przez moczary biegnących w dół alei aż do samego pałacyku, który rokrocznie witał jak kogoś, komu trzeba wybaczyć kokieteryjny, aż nie — przystojny w jego wieku wdzięk. Tylko że parę lat temu te susy ponad kałużami i przypadanie do pni drzewnych odbywało się jeszcze we dwójkę: obok Kolanki walczyła wtedy nieustępliwie o pierwszy widok wiosennych Łazienek szczupła brunetka o jasnych oczach, wypełniając jego serce czułością dla każdego niezręcznego stąpnięcia w gliniaste trzęsawisko ścieżek. Po paru latach brunetka znikła, zaś pozostała tradycja; i teraz, opierając się o pień ogromnego kasztana. Kolanko poczuł uwierającą przykrość. „Tu, w tym miejscu — pomyślał — całowaliśmy się w czterdziestym dziewiątym, pamiętasz?” Westchnął głęboko, jak człowiek przez chwilę bardzo samotny.
Skacząc w ten sposób dotarł do Pomarańczami, przystanął, zapatrzył się na pomnik księcia Józefa, wdepnął przez nieuwagę w najgorsze błoto, które wypełniło mu lewy półbut, zaklął tym razem brzydko i powędrował dalej, wściekły na roztopy i tradycję. Słońce grzało dojmująco. Kolanko odrzucił szalik i rozejrzał się za ławką. Stała w pobliżu jedna pusta, opodal wysokiego, bezlistnego żywopłotu. „Popatrzymy trochę na księcia Pepi” — pomyślał z upodobaniem Kolanko. Od dzieciństwa mógł godzinami wpatrywać się w postać w starorzymskiej zbroi, w przedziwny gest wyciągniętego na płask miecza, którym Thorwaldsen wyraził heroiczną, lecz wyzbytą koturnowej wielkości i pychy naturę Poniatowskiego. Usiadł, założył wygodnie nogę na nogę i zamyślił się. Z tego stanu wyrwał go dźwięk głosu spoza żywopłotu. „Gdzieś już ten głos słyszałem” — zastanowił się Kolanko, ale uznał przypominanie sobie za bezcelowe. Głos był nosowy, trochę zgrzytliwy, lecz miły, a nawet podszyty pewną wesołością; znajomość tego głosu mogła stanowić zwykłe złudzenie.
— Mój chłopcze — pytał głos — czy nie jest ci za chłodno? Odpowiedź stanowiło jakieś mruknięcie, mogące oznaczać zarówno lekceważenie, jak nieśmiałość.
— Ostatecznie — rzekł głos — jest jeszcze za chłodno bez płaszcza, w samym tylko sweterku.
— Co zrobić — odezwał się drugi głos, bardzo młody, przechodzący wyraźną mutację. — Co zrobić, kiedy w domu piekło. Człowiek nie może spokojnie poczytać. A to przynieś cukru, a to wypij mleko, a to zejdź po gazety, a to co z lekcjami?… Sam pan rozumie, no nie?
— Rozumiem — rzekł pierwszy głos. — A jak się nazywasz? — Głos drugi burknął coś niewyraźnego, z czego Kolanko wyłowił z trudem imię Krzysztof.
— Ślicznie, Krzysiu — ciągnął głos numer jeden. — A ile masz lat?
— Pyta pan — jak przed sądem — zachichotał wzgardliwie głos numer dwa, ale odpowiedział z urazą: — Trzynaście.
— Skąd wiesz, że przed sądem tak pytają? — pierwszy głos zdradzał tendencje do nieustępliwości.
— Phi — rzekł szyderczo drugi głos. — A bo to koledzy nie stawali przed sądem?…
— Pięknie, Krzysiu. Wobec tego powiedz mi, co czytasz?
— A taką jedną knypę. Cholernie ciekawą, mówię panu — podjął z ożywieniem drugi głos. — Nic, tylko się kotłują i jeden jest zawsze dobry. Nie ma na niego sposobu. Nie ma dla niego ważnych: szeryf nie szeryf, bandyci nie bandyci — wszystkich załatwia! — Głos numer dwa zdradzał podniecenie.
Kolanko odwrócił się. Przez bezlistny, nie zazieleniony jeszcze żywopłot widać było zarysy dwóch postaci, siedzących na ławce po drugiej stronie. Wygodniejszej pozycji do słuchania bez spłoszenia rozmówców nie mógł sobie wymarzyć.
— Nie rozumiem — rzekł głos numer jeden. — To ten twój kozak, który tak wszystkich psuje, jest policjantem czy bandytą?
— Widzę, że potrafi pan mówić jak człowiek — ucieszył się głos numer dwa. — Bo w domu mówią, że ja używam żargonu. Co za ludzie! Ale zaraz to panu wytłumaczę: ten przytomniak, to on jest rewolwerowiec. Taki ani bandyta, ani policjant. Jak trzeba, to ładuje w oprychów, a jak mu czasem wypadnie, to w policję. Bo on pruje na własną rękę. A w ogóle, to on stara się nie ładować w ogóle, tylko unieszkodliwiać. Bo on jest w gruncie rzeczy uczciwy i dobry. I nikt mu nie może nic zrobić, bo on jest zawsze szybszy o ułamek sekundy.
— Wspaniale — rzekł pierwszy głos z zapałem. — Szybszy o ułamek sekundy! No, dobrze, ale w kogo on tak kituje i dlaczego?
— Proszę pana — drugi głos zabrzmiał z akcentem wyższości. — To takie proste, niech pan przez chwilę pomyśli: facet kosi każdego, kto na niego naskoczy.
— Ale kto na niego skacze?
— Ano wszyscy.
— Dlaczego?
— To nieważne. Grunt, że naskakują i on się musi bronić. I wtedy, trzask, trzask. załatwia ich po kolei.
Przez chwilę panowało milczenie, jak zawsze, gdy dwie strony nie mogą dojść do porozumienia w sprawie, która obydwu stronom wydaje się łatwa, oczywista, zrozumiała i zasadnicza.