— Dzikie Pola! — posłyszał Kolanko szept. W wyobraźni ujrzał rozognione, trzynastoletnie oczy. — Zaporoże. Mołojcy.
— Słusznie. Ale tam, w Teksasie, działały jeszcze dodatkowe przyczyny sprawiające, iż liczba desperados rosła nieustannie. Desperados mieli potężnego sprzymierzeńca: była nim owa grupa zdeklarowanych, notorycznych przestępców, zainteresowanych w podtrzymywaniu atmosfery niepewności i awanturnictwa, w ciągłym utrudnianiu życia policji, chcącej ustanowić ład i prawo. Desperados stanowili armię doskonałego rekruta dla regularnych band, byli zapleczem i rezerwuarem zorganizowanych szajek. Co prawda — było to zaplecze płynne i niepewne, z facetami w czarnych sombrerach należało postępować ostrożnie, zawsze gotowi byli strzelać do każdego i nade wszystko przedkładali samotne włóczenie się po preriach, kanionach i szynkach. Niemniej, wierz mi, Krzysiu, ogromna większość owych desperados wolała w końcu zwykły rozbój z bronią w ręku niż chwiejną, niezdecydowaną karierę twego Montany, który Jest postacią papierową i nigdy dobrze nie wie, do kogo strzela i po co.
— I co dalej? — szepnął drugi głos. — Jak to się wszystko skończyło?
— Skończyło się w ten sposób, że w pewnym momencie uczciwi ludzie w Teksasie zeszli się, porozumieli się między sobą i postanowili chwycić za broń, aby ogniem wypalić wrzód bezprawia. Nie mieli łatwego życia ci uczciwi i spokojnie ludzie w Teksasie, zresztą bardzo im się początkowo nie powodziło. W pierwszej fazie walki stworzyli organizację pod nazwą „Strażnicy Teksasu”, zatwierdzoną przez rząd federalny, którą tenże rząd obdarzył doświadczonymi oficerami policji. Ale rząd był daleko, zaś przestępczy władcy Teksasu blisko, i po roku działalności tej organizacji zapanował taki bałagan, że nikt już nie mógł odróżnić, kto jest strażnikiem, kto desperado, a kto koniokradem czy bandytą. Nieustanne strzelaniny i krwawe rozprawy wyniszczyły okrutnie cały kraj i tylko przedsiębiorcy pogrzebowi stali się milionerami. Wtedy to właśnie uczciwi ludzie, doprowadzeni do rozpaczy terrorem łobuzerii, która zagnieździła się wśród „Strażników Teksasu”, rzeczywiście chwycili za broń, a ponieważ byli w przeważającej większości, tedy po pewnym czasie wykosili, jak mówisz, zarówno desperados, jak i „Strażników Teksasu” i w ten sposób zapanował tam względny spokój.
I znów nastało milczenie. Kolanko drgnął jak obudzony. „Wspaniałe! — pomyślał — co za mowa!”
— To — pan jednak sądzi — odezwał się, jakby z głębokiego zamyślenia, głos numer dwa — że ci desperados i nasi kozaczkowie spod kin to to samo?
— Różnica poziomów, Krzysiu, doprawdy. Żyjemy w cywilizowanym i zorganizowanym społeczeństwie, szanującym prawo. Życie ludzkie ma u nas bardzo wysoką cenę. Ale prawo gwałci się na rozmaite sposoby, pogardę dla niego można okazywać bijąc przechodniów na ulicy i poniżając godność ludzi słabszych i spokojnych. Tak, Krzysiu, Warszawa pełna jest w tej chwili naszych rodzimych desperados. Zamiast czarnego sombrera — oprychówka, zamiast czarnej bluzy i takiejże chustki na szyję — sznurowana koszulka — piłkarska lub kolorowy sweter pod koszulą. Zamiast nisko wiszących coltów — cegły, kastety, rurki żelazne.
— A tam, gdzieś z tyłu, za nami. ludzie, którzy potrzebują tych warszawskich desperados?
Kolanko poczuł, że nie wytrzyma, że podniesie się, że powie coś. Złapał się ręką mocno za oparcie ławki. Wiosenne słońce wydało mu się nieznośnie palącym, tak jak nieznośnym było dlań w tej chwili podniecenie brzmiące w trzynastoletnim głosie Krzysia.
— To jest już całkiem inna historia, jak mawiał Kipling — powiedział spokojnie i wymijająco głos numer jeden.
— Proszę pana. — rzekł błagalnie drugi głos — skąd pan to wszystko wie?
— Czytało się coś niecoś, w twoim wieku i później — głos numer jeden zasnuł się zadumą. — Tylko wiesz co, Krzysiu? Myśmy mieli inne książki i innych bohaterów w estymie niż ten twój Montana! — jakaś namiętna pasja zadrżała nagle w głosie numer jeden. — Myśmy podziwiali i zazdrościli Buffalo Billom, Jack Texasom i Sitting Bullom, tym wszystkim dzielnym, niepokonanym i do szaleństwa odważnym kapitanom i szeryfom, którzy samotnie wyruszali naprzeciw gwałtom, zbrodni i bezprawiu twoich desperados, Młokosów Montanów, chuliganów, w obronie słabszych, niewinnych, napadniętych, niesprawiedliwie krzywdzonych. Ci nasi Buffalo Bille też byli zawsze szybsi o ułamek sekundy w strzale z biodra, ale tylko od łotrów, koniokradów, łajdaków i awanturników, nigdy zaś od niewinnych, uczciwych ludzi. Ci szeryfowie i strażnicy prawa byli, być może, mniej barwni, prymitywniejsi i nudniejsi od Młokosów i dżentelmenów — włamywaczy, ale za to byli dobrzy i dlatego.
Głos urwał jak ucięty nożem. Kolanko sprężył się w oczekiwaniu czegoś decydującego.
— Proszę pana. — szepnął głos numer dwa, teraz już bardzo chłopięcy, wręcz dziecinny — i ci Buffalo Bille walczyli z tymi chuliganami, z tymi desperados. Tak jak teraz w Warszawie? O, rany Julek! Proszę pana, proszę pana. To pan.
Głos przeszedł w trwożliwy bełkot. Kolanko skoczył na równe nogi. Po drugiej stronie żywopłotu mały wyrostek w krótkich spodniach, lichym sweterku i za dużych butach odsuwał się w nabożnym przerażeniu od starszego pana w meloniku, z żółtą, kościstą twarzą, siedzącego z podbródkiem idyllicznie opartym o rączkę parasola. Pan w meloniku uniósł głowę, spojrzał na Kolankę i skłonił się lekko. Kolanko poczuł, jakby go ktoś zdzielił pięścią między oczy. Kontrast tej postaci z zasłyszaną rozmową wydał mu się groteskowy, karykaturalny. Odwrócił się szybko i odszedł.
Pan w meloniku uśmiechnął się z zadowoleniem. Tak jakby fakt, że Kolanko słyszał wszystko, stanowił dlań specjalny powód do radości. Po czym rzekł:
— Chodź, Krzysiu, stawiam ci ciacho i lemoniadę. A jak się poznamy bliżej, pożyczę ci różne książki.
Była to jednak deklaracja bezcelowa. Chłopak zerwał się nagle z ławki i zaczął uciekać, rozpryskując wokół gliniaste błoto alejek zbyt dużymi butami.
3
O, mody warszawskie!
Tak już jest, że żywiołowość mody męskiej przewyższa w Warszawie modę damską. Może stanowi to regułę i gdzie indziej, ale w Warszawie jest tak na pewno. Moda męska ma w tym mieście coś z sił natury bardziej ślepych i bezdusznych niż moda damska. Zdarza się, że model wiatrówki, nowy rodzaj wiązania krawata lub nowy typ popularnego obuwia zdobędzie sobie herb elegancji i wtedy młodzież męska Warszawy zaczyna się upodabniać do ogarniętego pożarem suchego lasu. Moda kobieca ulega w Warszawie pewnej indywidualizacji, niezbyt wymyślnej, to prawda, ale zawsze. Natomiast męska. Instynkt stadny, cechujący warszawiaków w sprawach mody, ma w sobie coś przygnębiającego. Jej spontaniczność równa jest jej bezmyślności. Jeśli panuje moda na szarość, wszyscy są w Warszawie szarzy, jeśli na kolorowość — kolorowi. Przeciętny warszawiak lubi to, co modne, nigdy natomiast nie zastanawia się nad tym, co ładne, nie rozważa swych upodobań, nie posiada własnych skłonności ku temu czy innemu przedmiotowi, takiemu czy innemu krojowi ubrania, tej czy innej barwie. Dlatego właśnie ginie w modnym tłumie. Albowiem ogromnej większości warszawiaków obca jest ta prosta prawda, że elegancja to nie to samo, co kosztowne naśladownictwo bieżącej mody, że elegancja to własne sympatie, uwydatnione w dobrze dobranym do własnej osoby ubraniu.