— Meteor wszedł do jednego z pokojów: siedziała w nim starsza, otyła pani. — Całuję rączki, pani Grudkowa — rzekł Meteor. — Pan znów po płaszcz? — spytała z ironicznym, lecz wyrozumiałym uśmiechem pani Grudkowa. — Tak jest — rzekł swobodnie Meteor — pakiecik do pani dotarł? Ten, który posłałem przez Munia? — Tak — ucięła krótko Grudkowa — niech pan siada. — Po czym wróciła do swej pracy, zaś Meteor dobył gazety z kieszeni i pogrążył się w tekście przemówienia ministra rolnictwa o problemach kontraktacji trzody chlewnej. Po godzinie wszedł Munio z płaszczem koloru kawy z mlekiem. Pomógł Meteorowi włożyć go; Meteor przyglądał się uważnie swemu odbiciu w długim lustrze na ścianie. — Leży jak poemat — rzekła Grudkowa. — Na panu, inżynierze, wszystko tak leży — rzekł Munio z podziwem. — Ma się tę figurę — rzekł skromnie Meteor. Grudkowa wypisała kwit na sześćset osiemdziesiąt złotych, Meteor wyjął czerwone banknoty, odliczył siedem, zapłacił, wziął dwadzieścia złotych reszty. — To pańskie — rzekł nieśmiało Munio, podając Meteorowi wyrwaną z zagranicznego żuntala stronicę z modelami płaszczy deszczowych. Meteor spojrzał na niego ze zdziwieniem. Pożegnał szarmancko panią Grudkową i wyszli na korytarz. — Wysiadka? — spytał drwiąco Meteor — nie robisz więcej? — Nie — rzekł Munio — boję się, żeby mnie nie załatwili. Ta Rada Zakładowa. I w ogóle. zła atmosfera na mieście. Słyszałeś o tych rozróbkach? Dorzuciłbyś stówę, Meteor. I tak ładne parę tysięcy na mnie utłukłeś. — Dorzucę ci — rzekł Meteor, cedząc słowa — cholerę w bok. Jak się namyślisz, daj mi znać. Zawsze możemy zaczynać od nowa. Żeby taki kozak, jak ty, Muniek, łamał się na jakiejś radzie zakładowej.
I wyszedł, nie podając Muniowi ręki. W portierni czekający jęknęli z zazdrości na widok nowego płaszcza. Tęgi mężczyzna rzekł: — Do widzenia panu. — W jego przemokłym spirytusem głosie był niechętny szacunek.
Ulica nazywała się Wielka — kiedyś, kiedy istniała. Obecnie stała tu poszarpana przez wojnę i połatana remontami duża kamienica. Ostatnia i przeznaczona do rozbiórki. Jej tłem był kremowy masyw ogromnego wieżowca. Wokół rozciągała się zryta wykopami i sfałdowana wzgórzami materiałów budowlanych przestrzeń największego placu w Europie. Placu, który się rodził w duszącym pyle, tumanach kurzu, w warkocie koparek, betoniarek, spychaczy.
Po ulicy Wielkiej pozostała jezdnia i krawężniki trotuarów, też skazane na zagładę. W gruncie rzeczy ulica Wielka, nawet w dobie swego rozkwitu, nie miała w sobie nic z wielkości. Stanowiła zaplecze ulicy Marszałkowskiej. Mieściły się przy niej drugorzędne jadłodajnie i kawiarnie pełne zakamarków, stołów bilardowych, bukmacherów i ściszonych rozmów na tematy wyścigowych afer.
Na rogu Świętokrzyskiej stał wysoki, żylasty mężczyzna około pięćdziesiątki, o opalonej, porytej zmarszczkami twarzy i przyglądał się wrącej wkoło pracy. Krzepka, ekonomska siła biła z tej postaci, szedł od niej jakby zapach łąk, siana, stodół i końskiego potu. — Dzień dobry panu, panie Życzliwy — rzekł Jerzy Meteor podchodząc. — Aaa, co za spotkanie — powiedział grzecznie Życzliwy. — Dzień dobry panu, panie Meteor. — Meteor pochylił się i otrzepał chusteczką kurz z zamszowych butów. — Chodzić nie można po tym mieście — poskarżył się. — Kamieniołomy robią ze stolicy. — Ale kawał pola. — rzekł Życzliwy, zakreślając krąg ręką. — „Polonię” widać jak na dłoni i róg Poznańskiej. — Brud, smród, Hałas i tyle — sarknął Meteor — potrzebne komu takie duże domy? Mnie by wystarczyła willa. — To fakt — przyświadczył Życzliwy. — Giną wspomnienia, to najgorsze. Wie pan, co było przed wojną w tej kamienicy? — wskazał na czarną resztkę domu przy Wielkiej. — Domyślam się — rzekł Meteor. — Chodziliśmy tam zawsze nad ranem — westchnął sentymentalnie Życzliwy — dla oficerów ułanów były specjalne zniżki. — Po co ta mowa — rzekł Meteor — pan był przecież wachmistrzem. — Ale miałem już skierowanie do centrum wyszkolenia kawalerii, jako specjalnie uzdolniony — rzekł bez urazy Życzliwy. — Wojna przeszkodziła. W każdym razie tu, na Wielkiej, liczyłem się jako oficer.
— Pan w którą stronę? — spytał Meteor. — Do was — rzekł Życzliwy. — Chcę się zobaczyć z panem prezesem Merynosem. — Meteor spojrzał nań bystro, lecz nie rzekł nic.
Odwrócili się i weszli w ulicę Bagno biegnącą ukośnie od rogu Świętokrzyskiej i Wielkiej ku północnemu zachodowi. Po obydwu stronach stały tu niskie, dwupiętrowe rudery: odarte z tynku ściany nadawały ulicy nieporównany, warszawski koloryt.
Wlot ulicy Bagno zdawał się być wlotem w inny świat — świat przeciwstawny gigantycznemu wieżowcowi i rozległej przestrzeni placu. Naprzeciw potężnym buldożerom, dźwigom i koparkom występowały tu maleńkie, ciasne sklepiki, pełne drobnego żelastwa: podków, nitów, haceli, hufnali, patelń, wyżymaczek, rusztów kuchennych, brytfanek, obcęgów, śrub, zakrętek, narzędzi stolarskich, gwoździ; malutkie warsztaty zduńskie, zastawione piecami i kaflami; stłoczone w suterenach zakłady ślusarskie i hydrauliczne, zarzucone stosami armatur kanalizacyjnych, rur, umywalni, niklowanych kranów i pryszniców. W oknach sklepików wisiały pilniki, scyzoryki, kłódki, zamki, sprężyny, szufle, łopaty, wędzidła, tysiące kluczy. Z warsztatów dochodziły odgłosy robót kowalskich lub syk spawania i lutowania.
Życzliwy i Meteor przystawali przy malutkich wystawach, wchodzili do sklepów, rzucali pytania i powitania. Wymieniali szybkie uwagi, wszystko ich interesowało. W ten sposób doszli do placu Grzybowskiego, na którym wznosił się wielki, połatany remontami kościół. Po lewej stronie kościoła zwalone fasady domów odsłaniały długie, czarne podwórka, których wysokie ściany upstrzone były wietrzącą się w oknach i na balkonach pościelą. Pomiędzy wylotem ulicy Bagno, na placu na wprost ulicy Próżnej, ciągnął się betonowy parkan wokół skweru z szaletem. Stały tu rzędy aut, przemieszane z dorożkami konnymi i rowerowymi rykszami do przewozu towarów: na rykszach leżały rozwalone postacie w brudnych cyklistówkach, jedzące kiełbasę z zatłuszczonych papierów i przechylające butelki jasnego piwa do gardeł. Takie same postacie w obszarpanych swetrach, podartych wiatrówkach, a częstokroć w samych mimo zimna koszulach siedziały leniwie na krawężnikach skweru, opierając podbródki o podciągnięte kolana, paląc niedopałki, troskliwie chowane w zagłębieniach dłoni, drzemiąc lub rozprawiając przy pomocy namiętnych przekleństw o nędznych zarobkach przygodnych tragarzy i o drożyźnie alkoholu. Życzliwy i Meteor skręcili w Próżną: ulica ta, krótka i dość wąska, zachowała ze zniszczeń kilka kamienic w całości. Były to secesyjne, czarnoszare, siedmiopiętrowe czynszówki, pełne balustrad i gzymsów, teraz odrapane, świecące nagą cegłą i obtłuczonym tynkiem, przygnębiające spękanym szychem wykładanych ongiś kolorowymi kafelkami bram. Niemniej ulica Próżna wyglądała czyściej i zamożniej niż ulica Bagno; były tu większe sklepy prywatne i spółdzielnie usługowe, zajmujące się handlem częściami samochodowymi, naprawą maszyn do pisania, sprzedażą opon i wulkanizacją dętek. Życzliwy i Meteor minęli przecznicę Próżnej, ulicę Zielną, i weszli do jednej z bram, zastawionej ciasno świeżymi, drewnianymi skrzynkami i kartonowymi pudłami, po czym skręcili w klatkę schodową od frontu. Wśród licznych szyldów i wywieszek po obu stronach bramy rzucała się szczególnie w oczy duża, emaliowana tablica, obwieszczająca czerwonymi literami na zielonkawym tle: