Ён чакаў з ранак карову, таму і бавіўся, хоць яму рупіла работа. Прыпякала сонца. На акне ў сенцах біліся ў шкло авадні і дробныя, як мухі, зялёненькія сляпні. Пах кіслай капусты казытаў у носе.
Пакуль тая карова, ён знайшоў у кладоўцы масцярок — жалезную лапатачку, падобную на ліпавы ліст,— завостраны з двух канцоў малаток; у старое вядро, угнездаваўшы туды цэлафан, насыпаў цэменту. Гады тры назад, калі бетаніраваў двор, яму шухнуў у сасонніку каля шашы цэментавоз з паўтоны цэменту, дык ён і вядзецца. Дзе што падмазаць, шчарбіну ў падмурку ці ў падушцы на двары. Чачорцы даў з мяшок на пограб. Праўду кажуць, што ў гаспадарцы і кулямёт прыдасца.
Карова ўбегла ў двор задыханая, наструненая, быццам яе гналі ад шашы дубцом. Мыкнула і кінулася да ражкі. Залога выліў чыгун. Карова ўтапіла ў ражку мызу да самага дна, ажно выплюхнулася на зямлю пойла. Было відаць, як пойла асядала — карова піла вялікімі глыткамі. Конь так не п’е, конь цэдзіць скрозь зубы, як няўмелы п’е гарэлку, а карова глытае прагна.
За мінуту карова выпіла пойла; стаяла, аблізвала языком мызу і глядзела сіняватымі вачыма на гаспадара. Залога загнаў яе ў пуню, зачыніў на завалу.
Тады засунуў усё сваё пячное прычындалле ў палатняны мяшок, узяў яго на плячо. На вуліцы каля двара стыкнуўся з Чачоркаю. Твар у яе быў заклапочаны, маркотны.
— Што-та мне рабіць, Данілавіч?
— А што такое, суседка? — Залога паставіў каля ног мяшок.
— Ета варыла ціплятам яйкі, крышыла і сама жаўток з’ела, дык во пячэ пад грудзямі...— Яна са страхам у вачах глядзела на Залогу.
— Ад аднаго жаўтка наўрад... Можа, так чаго...— Хацеў дадаць: «Ад гарэлкі», але змаўчаў.
— Па радзіву ж перадавалі, каб не елі цяперашніх яек... а я ўзяла ды з’ела.
— Не перажывай. Пройдзе! — бадзёрым голасам сказаў Залога і ляпнуў Чачорку па азадку.
— Каб праверыцца...
— З’ездзі ў раён, там, кажуць, правяраюць радыяцыю на нейкім японскім апараце... Яны, гэтыя японцы, даўно сутыкнуліся з такой напасцю.
— Водзека праўдачка, трэба з’ездзіць! — ураз павесялела Чачорка.— А ты куда ета сабраўся? Не на базар жа?
— Ды не! — засмяяўся Залога.— Помнік той хачу прывесці ў парадак...
— Во, ты не зробіш, Данілавіч, дык ніхто не зробіць,— шчыра, але каб пахваліць суседа, сказала Чачорка. Залога не адказаў, падняў мяшок і пасунуўся. Чачорка ціхай, задумлівай хадою пацюшыла да свае хаты.
У сасонніку пахла жывіцаю, стракацела ў вачах ад лішайніку. Цыльгікаў дзяцел, скачучы па сасне пры дарозе, і ўсё наравіў апынуцца на той бок ствала, асцярожна выглядваў, хаваўся. Дзьмуў вецер, тапырыў у дзятла на спіне пер’е. Тоўстыя сасонкі стаялі, а тонкія сярод іх ківаліся, акурат спявалі ў хоры. Плыў уверсе роўны густы шум. Прыслухоўваючыся да яго, Залога забываўся, куды і чаго ішоў,— непрыемна было зноў апынуцца там, дзе два дні назад столькі наперажываўся. Як і з чалавекам, з якім пасварыўся, не хочацца сустракацца, міжволі псуецца настрой, калі ўбачыш яго.
Помнік стаяў быццам паранены баец, а Залога ішоў яму на падмогу.
Ён з хвіліну патаптаўся каля яго, а потым, выцягнуўшы з вядра цэлафан з цэментам і ўкінуўшы туды масцярок, скіраваў да ямы. Яна была каля Майдана. З ямы гэтай бралі раней гліну і выбралі да мяккага дробненькага пяску-сіпаку. Асцярожна, чапляючыся за кусцікі лазы і маладыя бярозкі, Залога спусціўся на дно ямы.
Яма была глыбокая, можа, метраў дзесяць, і яму стала неяк не па сабе, глядзець уверх, на сіні лапік неба было вусцішна і холадна, быццам пад ільдзінаю. Аднекуль навязалася дурная думка: а раптам адсюль, з-пад яе, гэтай ільдзіны, ён ужо не выберацца?
Ён накапаў пяску па рубчыкі, уторкнуў масцярок і пагробся ўверх. Ішоў марудна. Доўга выбіраў, куды ступіць — то на камень, то на чубок травы,— баяўся абскаўзнуцца, паехаць на спіне ці на пузе ўніз.
Высыпаўшы каля помніка пясок, схадзіў у Майдан па ваду. Ручэй — глядзіш — чорны, як дзёгаць, а вада ў вядры такая светлая, што відаць, як плаваюць у ёй чырвоныя «мікробы».
Прытаміўся.
Сеў на адколатую спайку цаглін; гледзячы задумлівым позіркам у зямлю, выкурыў папяросу. Ціха стала ў вёсцы, яна быццам вымерла без дзяцей. Які гэта жудасны сум, калі няма дзяцей, не чуваць іх шчабятання і смеху. Вераб’і шчабечуць — гэта добра, але не тое, душа не трымціць.
Ніхто не думаў і не гадаў...
І раптам яго апякла думка, аж праняло потам, што паміж лёсам помніка гэтага і той чарнобыльскай бядою ёсць сувязь: і тут, і, мабыць жа, там вінаватыя людзі, іх абыякавасць, іх халоднае сэрца. І што іх чакае, калі далей так пойдзе? Але, здаецца, не пойдзе. Апошнім часам нават паветра было наэлектрызавана, не тое што душы людзей, адчуваннем перамен, крутога пералому ў жыцці.