XII
Неяк прыціхла, журботная стала вёска. І не восень жа на дварэ, калі льюць халодныя дажджы, дыхаючы стынню на людзей і заганяючы іх у хаты, а чэрвень — самая пара росквіту. Ацяжэла зелень — і стаячая, і ляжачая: спела, налівалася, пладаносіла. У гародах ужо шчыпалі б кроп, пёркі цыбулі, бралі б агрэст і парэчкі, вырывалі б з зямлі моркву, з бацвіння варылі б баршчы, а з лесу неслі б бітончыкі ярка-чырвоных, цемнавата-пераспелых суніц, у кошыках — першыя грыбы: рудагаловыя крамяныя каласавікі і вясёлыя матылькова-жоўтыя лісічкі.
Але ўпершыню за гісторыю зямлі на гэтыя дары лясоў і палёў была накладзена забарона: не браць, не есці! Усё, здаецца, выпрабаваў на сабе чалавек: войны, голад, хваробы. Што яму новае адкрыеш, чым напалохаеш? Ад усяго ён знаходзіў паратунак, усё перамагаў і заставаўся жыць. Перад новым ворагам-невідзімкаю ён разгубіўся...
За ветрам у вёсцы сачылі з адным намерам: прынясе ён дождж ці не. У касавіцу, падчас жніва гэта было край важна, але не так страшна. Цяпер накірунак ветру людзей трывожыў куды больш.
Пятро Клімаўскі, стоячы на двары, глядзеў на неба — адкуль плывуць хмары. Яны плылі з-пад Шарыпчынай Грывы, а знаць — адтуль. Сум на душы пагусцеў. Вось жа не бывае так, каб жыць, жыць і не тужыць. Адбіўшыся ад адной непрыемнасці, упіраешся ў другую. Цяпер жа гэтыя непрыемнасці быццам выбралі сабе адну хату ў Залівонаўцы — яго, Клімаўскога. Такога цяжару ён ніколі ў жыцці не адчуваў, і раз яшчэ трывае, як кажуць, не палез у пятлю, знаць, чалавек ён моцны. Моцны-то моцны, а Залогу, хіляку, саступіў, паддаўся. Калі папраўдзе, не хацеў звязвацца, не хацеў крыку, разбораў, абгавораў-нагавораў, бо яшчэ і сам да канца не быў упэўнены ў сваёй задуме. А цяпер хіба толькі бог і ведае, што ды як будзе. Лашкову скажа прама: сталі грудзямі залівонаўцы — Залога там ці хто іншы, называць не будзе. Не далі, і ўсё. Няхай сам разбіраецца, даводзіць сваю афёру да канца. Пайшоў ён да фені, дзяяч такі. Дзяцей забралі, усё ціха — каму гэты помнік у галаве? Хто каму што будзе гаварыць? Самім трэба глядзець. Што толку, што некаму вочы замажаш: табе не трэба, дык чужому і пагатоў. Каму баліць, той і крычыць.
Выйшла з хаты Насця, пастаяла на ганку, пацягнулася, выпнуўшы грудзі, а тады падышла да яго.
— Дык што рабіць будзем? — спытала.
— Ну што, дзяцей адправілі, цяпер самім і паміраць можна...
— На сэрцы цяжка... без дзяцей.
— Што зробіш...
— Можа, па сто грам вып’ем — тугу развеем. Раяць...
— Не дуры ты галавы!
У яе голасе ён улавіў раздражненне. Зрэшты, ужо даўнавата яму пачало здавацца, што жонка да яго пахаладзела, няма трапятання ў яе перад ім. Задуменнасць, ці што, у вачах паявілася. Сям’я, дзеці — гэта зразумела. Ды яшчэ не можа ніяк дараваць, што ён тады сарваў яе з загадчыцы клуба. Калі толькі ў гэтым прычына, то не бяды. А раптам ён нямілы ёй стаў, можа, сохне баба па кім-небудзь, чужой ласкі ёй захацелася. У таго ж Залогі вочы гараць, не праміне, каб не зачапіць. Мала што гавораць, нібыта Залога на жарцікі адно і здольны, далей яго намеры не ідуць. Хто яго ведае, а можа, ён такі хітры, і гэта яго манеўр. Такія падазрэнні абражалі яго, Пятра, шкада было сябе, але нічога і зрабіць з сабою не мог: тады-сяды настойліва тачылася ў галаву думка, што Насця, халера, не супраць фліртануць. Трэба калі-небудзь узяць дзягу ды краянуць разы два каля сядзёлкі, прыструніць. Не трымай бабу ў лейцах — распусціцца, факт.
Сам ён да жанчын не быў падкі, не цёрся каля чужых спадніц, не лавіў моманту. А калі не ловіш, то і ніхто не бяжыць табе на шыю вешацца.
Ён толькі раз здрадзіў жонцы, тады як вартаўніком быў. Паспрабуй было не здрадзь, дый, мабыць, няма ў свеце ніводнага мужчыны, каб жонцы не здрадзіў, прынамсі, як збяруцца мужыкі ў кампанію, дык толькі і чуеш: я тую, я гэтую... Бог яе ведае, можа, выдумляюць.
Гэта было, здаецца, на другім годзе яго вартаўніцтва. З Украіны прыйшло дзве машыны — пяць мужчын і баба сярод іх. Ды баба, як кажуць, усім бабам баба. Высокая, белая, валасы ніжэй пояса, сукенка на ёй лёгкая ці, можа, нават халацік, расшпільваецца з верху да нізу, і куды ні глянь — усё з яе выпірае. Станіслава звалі яе, сама падышла да яго і назвалася.
Селі абедаць на ўзлобку гары ў лесе — чарка, закусь, жартачкі. Станіслава сядзіць каля яго, ногі пад сябе, і калені белыя, моцныя, як свежы зрэз на бярозе, на мху ямкі выціскаюць; на другое сцягно пераваліцца — у каленях шыгаллё ўплішчынае. І дакранаецца да яго — то каленьмі гэтымі, то локцем, то валасамі. Не будзеш жа адсоўвацца ды чырванець — не хлапчук, а ў нейкія імгненні ён чуў, як сэрца ў грудзях пачынала мацней стукаць: тых-тых-тых... Ад чаго? Не піў жа ён зусім, толькі прыгубіў.