— Выратаванне — гэта падман, — сумна ўсміхнуўся Янка. — Хімера хворага розуму, якой прыкрываюцца тыя, хто аддаецца страху. Табой рухае страх, хрысціянін. Страх перад сутнасцю твайго Бога. Задумайся, хто ты для яго? Усяго толькі раб, безаблічная істота. I твайму Богу няма да цябе ніякай справы. Што можа звязваць гаспадара і раба? Толькі вера апошняга ў боскасць Гаспадара. Вы, хрысціяне, лічыце сябе рабамі аднаго з мноства багоў, які палічыў сябе першапачатковым. А гэты Бог не мае ніякага права называцца адзіным, бо ён толькі частка цэлага, адна з граняў Ісціны. Ты молішся на каленях, а я цвёрда стаю на нагах, з паглядам, скіраваным у неба, і з рукамі, расхінутымі ўверх, як раўнацэнная частка сусветнага парадку, якая захавала пачуццё гонару. Твая вера пазбаўленая розуму. Хіба ты не разумееш, што сутнасць чалавека не мае патрэбы ў пасрэдніках, бо яны толькі скрыўляюць Ісціну, імкнуцца да духоўнага панавання над людзьмі ў сваіх карыслівых мэтах?
— Змоўкні, язычнік! — ускіпеў манах.
— Твая вера хлуслівая і сумніўная. Вера дзеля веры, пустата неразумення вялікай таямніцы Сусвету. Той, хто верыць толькі сэрцам, ніколі не ўвойдзе ў харомы Ісціны. Гэтая дарога даступная выключна розуму... Наш свет — толькі адвечны парадак, у якім як багі, так і людзі маюць сваё месца, свой час і сваю місію.
— Кат, заткні яму рот! — закрычаў святар, закрыўшы вушы рукамі. Бугай выхапіў з вуглёў металічны прут і прыціснуў яго да цела палоннага. Пачулася агіднае шыпенне плоці, якая імгненна пайшла пухірамі. Пранізлівы крык захлынуўся. Янка страціў прытомнасць...
* * *
Палонны павольна адкрыў вочы, намацаўшы размытым паглядам закураную столь. Над Янкам, які ляжаў на падлозе, схіліліся туманныя вялізныя постаці. Кат, манах і таўстун у расшытым сярэбранай ніткай каптане. Расплывістыя сілуэты аб нечым перагаворваліся, але сутнасць іх гаворкі выслізгвала, гублялася ў лабірынце болю.
— Жывы? — прабубніў таўстун, уважліва гледзячы на палоннага.
— Жывы... Што з ім здарыцца?! — голас быў незнаёмы. Хутчэй за ўсё, казаў кат.
— У, ірад, ледзь не замардаваў чалавека! — гнеўна працадзіў сярэбраны каптан.
— Які ж гэта чалавек? Гэта вядзьмак! — паспрабаваў запярэчыць манах. Убачыўшы, што Янка чуе яго, святар прамовіў: — Радуйся, чарнакніжнік. Князь пашкадаваў цябе... Ганец прынёс дрэнныя весткі — воўк загрыз яшчэ дваіх. Так што ласкай Госпада нашага Ісуса Хрыста ты — свабодны...
Сэнс сказанага не адразу дайшоў да ўзбуджанага розуму. Вязень паспрабаваў паварушыць пальцамі і раптам зразумеў, што ляжыць на падлозе. Без кайданоў... Холад брамы Ніфельхейма, якая ўжо маячыла перад вачыма Янкі, імгненна змяніла пачуццё ап’яняльнай радасці — ён вольны...
— Напаіць его, — загадаў таўстун. — Перавязаць і прывесці ў боскі выгляд... А ты, язычнік, павядзеш княжых ратнікаў. Сяляне гавораць, ты добра ведаеш лес. Апошні раз ваўка бачылі на балоце...
Лекар змазаў скалечанае цела палоннага маззю, якая дрэнна пахла. Потым Янку далі вады, пераапранулі ў чыстую кашулю. З’явіліся дружыннікі, якія выцягнулі вязня на двор і акуратна пасадзілі на калёсы.
Сонечны свет балюча ўдарыў па зрэнках, прымусіўшы Янку прыжмурыцца і закрыць твар далонню. Хлынулі слёзы, але цяпер ужо былы палонны не саромеўся іх, бо гэта былі слёзы волі...
Янка плакаў, падстаўляючы бледны твар гарачым промням, наталяючыся сонцам, з якім паспеў развітацца.
Дзесьці побач кашлянулі, і язычнік са шкадаваннем адарваўся ад свайго занятку. Ратнік...
Княжы дружыннік назваўся дзесятнікам Транятай.
— Здароў будзь, чалавеча. Гэта ты нам у дапамогу? — дачакаўшыся кіўка Янкі, воін спытаў: — Дарогу ведаеш? Павядзеш маіх людзей. I глядзі не дурэй — заб’ю!
Язычнік усміхнуўся: што можа зрабіць адзін змучаны чалавек супраць дзесятка воінаў, увешаных зброяй?..
Ратнікі корпаліся вакол калёсаў, збіраючыся ў дарогу. Грымела жалеза, іржалі коні, мітусілася княжая чэлядзь...
Калі з падрыхтоўкай было скончана, Транята па-заліхвацку свіснуў і атрад рушыў у дарогу.
Ехалі доўга, не спыняючыся. Дзесятнік гнаў воінаў, імкнучыся дасягнуць балота да надыходу цемры.
Янка бязвольна прытуліўся да жэрдкі, боўтаючы галавой у такт колам, якія скакалі па калдобінах. Боль адступіў, але пачалася гарачка. Былы палонны то пагружаўся ў багну бяспамяцтва, то зноў вынырваў у рэальнасць. Яны ўсё ж такі паверылі... Дурны манах, які раздзьмуўся ад празмернай гордасці; полацкі князь, які грэбаваў уласным народам дзеля золата; сяляне, якія не паверылі словам Янкі. I што дзіўна, ён зусім не адчуваў да іх злосці. Боль прытупіў успрыманне, пакінуўшы на душы толькі горкі асадак расчаравання ў людзях. Ніхто так і не зразумеў, ШТО супрацьстаяла чалавеку. Фенрыр, злоснае спараджэнне шлюбу Локі і волаткі Ангрбодэ, не стане разбіраць, хто перад ім — ён проста заб’е кожнага, хто выступіць супраць Хаосу. Цяпер воўк стане расці з кожным днём, набіраючы сілу для вырашальнай бітвы...