Нечаканая дзіўная фантазія, ніколі такое не прыходзіла. Павярнулася, каб сказаць пра сваё дзяцячае адчуванне Глебу i Вользе Андрэеўне, якія няспешна паднімаліся па спадзістай коннай дарозе, i замерла, сцялася, бо пачула незнаемую, нязвыклую цішыню, якой не чула ў роднай вёсцы ў вячэрні час ні разу за ўсё жыццё сваё.
Адышоў катэр. Матор яго стукаў недзе за паваротам ракі, але гэты чужы непатрэбны гук яшчэ больш вылучыў страшную цішыню наваколля. У такі вясновы вячэрні час веска поўніцца гукамі: звіняць дзіцячыя галасы — тут мода гуляць у клёка, рыкаюць каровы, брэшуць сабакі, стукае рухавік на ферме, трашчаць матыцыклы. I — пыл, у такі сухі вечар пыл на вуліцы, на выганах. А тут — хоць бы адзін знаёмы гук. I не залаціцца пыл у промнях стомленага сонца. Не залаціцца дым над комінамі.
Выгляд яе спалохаў Вольгу Андрэеўну.
— Што з табой, Ірыначка?
Такі матчын зварот да яго жонкі — як да малой — не пераставаў кранаць Глеба.
— Ix няма.
— Каго няма?
— Нікога няма. Як там, ва ўчарашніх вёсках.
Яны стаялі побач з ёй, Глеб i маці, i ўміг пераканаліся, што гэта так — вялікае прыпяцкае сяло апусцела. Калі? Учора, калі яны ішлі з Віктарам да затокі, дзе стаяць чаўны, i ён пацеў пад цяжарам матора, ix даганялі самыя розныя гукі чалавечай дзейнасці. I вось — усё вымерла. Куды яны паехалі, людзі?
Ірына прытулілася да Глеба i заплакала, уткнуўшыся тварам ў яго плячо. Зусім як малая.
— Ты чаго, Іра?
— Мне страшна, Глеб.
— Ішла ў Прыпяць, у Чарнобыль — не баялася.
— Не баялася.
— А вярнулася дадому…
— Вярнулася? Да чаго вярнулася, Глеб? Да каго?
— Кінь ты наганяць паніку… Ну, эвакуіравалі ix. I правільна зрабілі. Трэба было раней, у той жа дзень, як наш горад. Ты знаеш, колькі там народу паднялі. За паўсотню тысяч. A ў вас?
— Глеб! Ты забываешся, што яна тут нарадзілася, вырасла, — сказала Вольга Андрэеўна.
— Мае гняздо. Мой родны кут. Уяўляю, як яны пакідалі яго. Мама. Ліза…
— Не навечна ж, — суцешыла Вольга Андрэеўна.
Глеб змоўчаў. Ён адзін лепш, чым бацька яго, ведаў, што калі i не навечна, то вельмі надоўга. Вельмі.
Дунцу такі вывад падказаў практычны розум. Ён, інжынер станцыі, чуў яго ад вучоных, разам з якімі апошнія дні працаваў i жыў.
Нейкі момант яны стаял i моўчкі, на беразе праслаўленай у тысячагоддзях ракі, у якую выліта нямала i крыві, i слёз, i поту, над якой спявалі i стагналі.
— Куды ж мы цяпер? — бездапаможна сказала Ірына. — У мяне няма сіл ісці…
— Да бацькавай хаты дойдзеш?
— Да бацькавай?
— А куды ж! Тут фон не вышэй, чым у Чарнобылі.
— Так, так, у нашу хату. У нашу хату! — амаль па-дзіцячы ўзрадавалася Ірына. — Я знаю: мама павесіла ключ там жа, пад ліштву. Ты знаеш, якая гэта даўняя завядзёнка? Бацька кажа: ад дзядоў, толькі замок быў іншы, зубчастая засоўка. Аднойчы да нас залезлі зладзеі. Свае — зналі, дзе ключ. A ўсё роўна i пасля таго ключ вешалі на тое ж месца. Пад тую ж ліштву. Смяяліся з маці: «Іншай схованкі не прыдумаеш?»
Ірына павесялела, разгаварылася — i ім таксама стала весялей.
Бадай бадзёра закрочылі па сцежцы ўздоўж раўчака наўпрасцяк да лепшага дома — Лізінага, самага высокага, з мансардай, бляшаны дах ззяў. Адзін Глеб падумаў: «Колькі ён набраў, такі дах?»
Ля дома гэтага спыніліся на момант, здзіўленыя: пад паветкай застаўся вісець вэнджаны кумпяк. Навошта яго там павесілі? Чаму не забралі? Забыліся? Ці пабаяліся спажываць?
Пракаўтнулі сліну.
Ключ быў на месцы, пад ліштвай, не ўзяла яго з сабой Марыя Пятроўна — Ірына не памылілася.
У хаце было душна, па-святочнаму прыбрана — ніякіх слядоў раптоўнага выезду гаспадароў. Смачна пахла булкамі i смажанінай. На стале пад абрусам ляжала вялікая пшанічная буханка з бліскучай скарыначкай i пафарбаваныя яйкі. Каму пакідаліся велікодныя прысмакі?
— Нам, — сказала Ірына. — Мама верыла, што мы вернемся па той жа дарозе, па якой пайшлі. Мамачка! Ты нават прыбрала ў хаце. Як я хачу есці! Але спачатку мы памыемся. Прапалім лазню.
Яны не елі цэлы дзень.