Раздзел 4
Нуклідная зона
I
Ірыне зрабілася блага ў часе аперацыі. Сястра падхапіла яе, падтрымала, вывела з аперадыйнай. У суседнім кабінеце ёй далі панюхаць нашатыр, паілі вадой, націралі скроні, укалолі. А на стале засталася акрываўленая пацыентка. Выдалены плод, але не скончана вычыстка.
Хірург-мужчына, які лёгка, з жартачкамі, выразаў апендыцыты, сам ледзьве не самлеў, калі галоўурач прапанаваў яму скончыць аперацыю: крый бог! ніколі не рабіў абортаў i не стане рабіць!
Ірына апрытомнела i дайшла да сэнсу трывогі медперсанала.
— Я сама… Дайце яшчэ пяць мінут… Падтрымайце яе… каб не спалохалася. I калі крывацячэнне…
Аперацыю яна скончыла сама. Праўда, асісціравалі i галоўурач, i яго намеснік, i той жа хірург.
Ірыну адпусцілі дадому — не работнік. Даручылі сястры праводзіць. Ірына адмовілася:
— Дзякую. Не трэба. Я блізка… У бібліятэку… да свекрыві.
Вольга Андрэеўна акуратна хадзіла на працу. У пустую бібліятэку. Маладыя памочніцы яе не з’яўляліся: няма чаго рабіць, няма чытачоў. Горад застаўся без дзяцей. Гэта жудасна — горад без дзяцей. Людзей, можа, стала нават больш: ваенньш, вучоныя, камісіі… Але без дзяцей горад усё роўна пусты. Аднак старэйшая бібліятэкарка сядзела з paні цы да канца рабочага дня. Жыла з кнігамі. Рабіла перарэгістрацыю фонду. Але як! Tоe, што раней магла зрабіць за гадзіну-другую, цяпер расцягвала на дзеньдва. Выцірала з кніг пыл, падклейвала, нават пераплётам занялася i маляваннем — пісала на новых пераплётах не толькі аўтараў i назвы, але i простыя карцінкі малявала — з тых, што был i раней на дру карскіх вокладках. Як развітвалася з кнігамі. Але не ад кніг у яе быў засмучаны выгляд. Каб хто паназіраў, то ўбачыў бы, што гадзінамі яна сядзела за сталом, заваленым кнігамі, у глыбокай задуме. Яна думала пра сыноў. I чым больш думала, тым мацней апаноўваў яе страх. Яна ведала гэты страх. За Барыса перажывала ўжо колькі гадоў — з таго дня, калі ён паступіў у лётную школу. Прывыкла, а сын апынуўся ў Афганістане. Божа, колькі яна перажыла за тыя паўтара года, пакуль Барыс ваяваў там! A ў дзень вялікай радасці, калі жаніўся Глеб, калі прыехаў Барыс, — вось гэтая бяда. I ў акрываўленым сэрцы яе — новы страх, цяпер ужо за Глеба. Каб з неба сыпаліся не нябачныя радыечасціцы, а каменне, яна ўсё роўна пайшла б да сына. Добра, што другая душа цяпер побач, якая дзеліць з ёй страх за Глеба, — Ірына. Яна думала пра ix паход у Чарнобыль i з незвычайнай ласкавасцю i ўдзячнасцю ўспамінала лейтэнанта Паўла Шышко. Ен пераканаў яе ў тым, у што яна верыла ўсё жыццё, за што муж часам кпіў з яе: як многа ў свеце добрых людзей! Дакарала сябе, што не ўзяла яго адрас. Эгаістка! Якое пісьмо яна напісала б яму, седзячы тут, у бібліятэцы! А пасля i маці яго на недалёкую Віцебшчыну — з падзякай за сынаву дабрыню.
А тыдзень назад, калі Глеб зноў паехаў да атамнага катла, што выйшаў з-пад улады (бацька пасадзіў яго ў Лоеве на кіеўскую «Ракету»), да страху за яго зноў далучыўся новы страх за Барыса. Уладзімір Паўлавіч сказаў каротка, як бы між іншым, пры Ірыне:
«Пагавары ты з гэтым дурнем… з Плечкам. Пятро кажа, што ён хоча напісаць у часць на Барыса. Драбяза, канешне, глупства. Але калі ў палітаддзеле фармалісты, якія змагаюцца з чаркай, як мы, могуць загіісаць хлопцу».
Для бацькі з яго задубелай скурай, як ён сам кажа, усё драбяза. Зайздросціла мужу. А яна не спала ўсю ноч, уяўляючы самыя неверагодныя кары, якія могуць напаткаць старэйшага сына.
Раніцою пабегла ў райком камсамола.
Сяргей Плечка быў прыветлівы, добры. Супакоіў яе.
«Што вы, Вольга Андрэеўна! За каш вы мяне лічыце? Хіба я не разумею! Кірую камсамолам! Чаго не бывае паміж маладымі людзьмі! Я ж разумею: Барыс прыраўнаваў мяне да Тамары. А Тамара гэтая ўмее закружыць галаву любому. Яна ў нас членам райкома была, калі піянерважатай рабіла ў школе».
Сапраўды, выйшла заспакоеная, па-мацярынску сардэчна падзякаваўшы хлопцу. А пасля ў бібліятэчнай цішыні прыгадала, што Плечка неяк хітра адводзіў вочы, усё роўна як баяўся, каб яна не заглянула ў ix. I страх за Барыса загарэўся з новай сілай. Штодня пісала сыну пісьмы. Не кожнае адсылала. I ў той дзень пісала павольна. Пра Плечку ні разу не напісала. I пра аварыю ўсяго, што знала, не пісала. Больш успамінала вясёлыя эпізоды з яго, з Глебавага, а часам ca свайго i бацькавага маленства.
Грымнулі дзверы — Вольга Андрэеўна накрыла пісьмо кнігамі.
Увайшла Ірына.
Свякроў глянула на яе i ледзьве не самлела: нявестка была вельмі бледная. Запаволена, як на шмат гадоў пастарэлая, Вольга Андрэеўна паднялася Ірыне насустрач. Але Ірына імкліва кінулася да свекрыві, моцна абняла, прытулілася тварам да грудзей, яшчэ больш напалохаўшы.