Апанасій. Матухна княгіня!
Рагнеда. Яне жартую, прэсвітэр. Забірай свае медныя ды сярэбраныя крыжыкі, іконкі на шаўковых гайтанах, на сярэбраных ланцужках ды ступай, адкуль прыйшоў, не бянтэж людскія душы.
Апанасій. Бянтэжыць не варта, але надзею…
Рагнеда. На чаканне кары, на чаканне бяды?
Апанасій. Шлях зямнога жыцця кароткі, але ён нікчэмны перад вечнасцю пакутаў для адных і перад такой жа вечнасцю раю для другіх.
Рагнеда. Для тых, каго выбера твой Бог?
Апанасій. Так. Але і для тых, хто выбера яго і хто заслужыць перад ім.
Заходзіць Iзяслаў.
Ізяслаў. Добрай раніцы, мама! (Падыходзіць да Рагнеды, становіцца на калені, цалуе.)
Рагнеда. Як далася ноч, сын?
Ізяслаў. Над свяшчэнным лесам за Свіслаччу да раніцы cлаўся куродым. Няйначай, вядун Холад зноў выведваў у багоў нейкую тайну.
Апанасій. Так, яшчэ звечара патыхала адтуль цяжкім дымам, ажно нельга было спаць. Відаць, гарэла ў земляных пячурках сырая трава і розная іншая цвіль.
Ізяслаў. Старая ваўчыца таксама выла да самай раніцы. Дазволь, матухна, забіць яе ці хоць бы напалохаць, каб не набліжалася да замка.
Рагнеда. Не, сын. Няхай жыве. Няхай ходзіць і вые. Мы разам будзем адыходзіць на той свет — яна і я. А вось прэсвітэр Апанасій пакіне нас сёння. (Глядзіць на сына, але той апускае вочы.) Ты хочаш пагаварыць з ім напаследак?
Iзяслаў. Калі на тое будзе твая воля.
Рагнеда. Тым часам, сын, прывыкай ужо і да свае волі. Дык хочаш?
Iзяслаў. Хачу.
Рагнеда. Ну, то не варта нікуды адсюль хадзіць. Заставайцеся тут. А мне трэба распарадзіцца па замку. Бывай, праваслаўны прэсвітэр!
Апанасій. Што вялікаму князю сказаць?
Рагнеда (засмяялася). Першае, скажы, што мы жывыя. I сын яго, Ізяслаў, і жонка Рагнеда.
Апанасій. Гарыслава?
Рагнеда. Не, Рагнеда. (Выходзіць.)
Апанасій. Бачыш, княжыч, гоніць мяне адсюль твая маці.
Ізяслаў. Яна не цябе гоніць. Яна тваю веру не прымае. Бо лягчэй спакусіць маладога. А людзі ў гадах, як мая маці, цяжка расстаюцца нават са сваімі няхітрымі звычаямі, не тое што з багамі.
Апанасій. Ты не па гадах разумны, княжыч. I гэта без кніжак. Разумею, як бы ўзбагаціўся твой розум пры грамаце.
Iзяслаў. Мне захожыя святары часта чытаюць кнігі.
Апанасій. Гэта добра, княжыч, што ты ўмееш слухаць. Але самыя правільныя кнігі, каб ведаў, грэчаскія, з Царграда. (Трохі маўчыць, а тады зноў гаворыць.) Хацелася б мне дазнацца, што начараваў на сваім смуродным вогнішчы Холад?
Ізяслаў. Хутка дазнаемся. Але ты раскажы, прэсвітэр, як гэта было там, у Корсуне, калі бацька мой…
Апанасій… І вялікі князь прымаў новую веру?
Ізяслаў. Так.
Апанасій. Матухна твая толькі што казала, што прыняў ён яе з-за царыцы Ганны, але гэта ў яе старая злосць і рэўнасць гавораць.
Iзяслаў. Ты маю маці не чапай, прэсвітэр.
Апанасій. А напраўду было так. Вялікі князь захапіў Корсунь і паслаў царам Васілію і Канстанціну ў Царград сказаць: «Вось узяў ужо ваш град славуты. Чуў жа, што маеце сястру ў дзеўках: калі не аддасце за мяне, то зраблю і вашаму граду тое ж, што гэтаму».
Ізяслаў. Так, гэта голас майго бацькі. Чулі яго пад Пшэмыслам і Чэрвенам палякі. Перамог ён вяцічаў, праўда, на гэтых давялося хадзіць, лічы, за адзін год двойчы. Яцвягі таксама праз год пакарыліся кіеўскаму князю. Паспеў схадзіць мой бацька і на радзімічаў. Там яшчэ і цяпер, кажуць заезджыя сюды людзі, пішчанцы Воўчага Хваста баяцца… Заключыў нядаўна мір з балгарамі. Балгары так і сказалі: «Тады не будзе паміж намі міру, калі камень стане плаваць, а хмель — тануць».
Апанасій. Твая праўда, княжыч. Воін твой бацька выдатны. Але ці чуў ты размову яго са сваім дзядзькам перад заключэннем гэтага міру?
Ізяслаў. Ну?
Апанасій. Паглядзеў я палонных, кажа дзядзька вялікаму князю, дык усе яны, аказваецца, у ботах. Гэтыя даніну не стануць нам плаціць, пойдзем пашукаем сабе лапатнікаў.
Ізяслаў. Бацькаў дзядзька, вядома, дасціпны чалавек, прэсвітэр, але людзі таксама ці мала што выдумаць могуць. Нябось не ў Кіеве чуў пагудку гэту? За морам?
Апанасій. Ад людзей, княжыч.