Геенна (евр. Ге-Хинном) – Иерусалим соҕуруу-арҕаа өттүгэр баар хочо. Былыр бу хочоҕо эмэгэттэргэ дьону сиэртибэ биэрэллэрэ. Биһиги эрабыт иннинээҕи II үйэттэн ыла бу тыл аньыылаахтар өлөн баран бүтэһиктээхтик накаастанар-буруйданар сирдэрин символа буолбута.
Голгофа (арамей. Гулгулта, евр. Гулголет) – бас уҥуоҕа. Иерусалимтан чугас турар томтор; омос көрүүгэ киһи чөмчөкөтүн санатарын иһин маннык ааттаммыт буолуон сөп.
Давид – биһиги эрабыт иннинээҕи 1055–1015 сс. Израилы салайбыт улуу ыраахтааҕы, Саалтыыр (Псалтирь) үгүс ырыаларын, үҥүүлэрин суруйбут поэт, пророк.
Давид Уола – Иисус Христос аата. Сирдээҕи олоҕор кини Давид ыраахтааҕы удьуора этэ. Күүтүүлээх Быыһааччы, Суруйууларга этиллэринэн, Давид удьуора буолуохтааҕа, онон Иисус Христоһу маннык ыҥырыы Кини Быыһааччы буоларын аһаҕастык билиниигэ тэҥнээҕэ.
Динарий (лат.) – Рим үрүҥ көмүс манньыата, үлэһит күннээҕи орто хамнаһа.
Евангелие (грек. Эвангелион) – Саҥа Кэс Тылга: маҥнай Таҥара Саарыстыбата чугаһаабытын туһунан, онтон кэлин Иисус Христос барбытын кэннэ, Христос киһи аймаҕы буруйтан-аньыыттан, хара дьайтан, өлөр өлүүттэн өрүһүйээри өлөн баран тиллибитин туһунан үөрүүлээх иһитиннэрии. Кэлин «Евангелие» диэн тыл «Иисус Христос туһунан суругунан кэпсээһин» диэн суолтаҕа туттуллар буолбута.
Илгэлээх үтүө (грек. харис, нууч. благодать) – Таҥара таптала, үтүө сыһыана, дьоҥҥо биэрэр алгыстаах күүһэ-күдэҕэ.
Исайя – Иисус Христос киһи аймаҕы быыһыы кэлиэхтээҕин ураты чаҕылхайдык туоһулаабыт пророк.
Киһи Уола (евр. Бен-адам, арам. Бар-наша, нууч. Сын Человеческий) – Эргэ Кэс Тылга «киһи, өлөр оҥоһуулаах» диэн суолтаҕа туттуллара. Иисус Христос бу ааты ылыныыта истээччилэргэ Даниил пророк (Дан 7:13) кэнэҕэс кэлиэхтээх Христос туһунан төлкөлөөбүтүн санатыахтааҕа.
Кириэскэ тиирии – былыргы Рим империятыгар бүрүстүүпүнньүктэри накаастаан өлөрүү биир саамай ыар көрүҥэ. Кириэскэ хараҕаламмыт киһи хас эмэ күн устата сору-муҥу көрөн өлөрө. Аймахтара, чугас дьонноро, улахан эрэйинэн үрдүкү тойоттортон көҥүллэтэн эрэ баран, кинини харайар кыахтаахтара.
Кураайыма – киһитэ-сүөһүтэ, уута, ото-маһа суох, элбэх хайалаах кураайы, таас сир. Хотооллоругар тамариск, акация, терновник эрэ үүнэр, хаһан эмэ ардах түстэҕинэ, от быгар.
Кэс тыл хоппото – Иерусалимҥа баар Таҥара Дьиэтин Сибэтиэйтэн Сибэтиэй хоһугар турар хоппо (кээмэйэ быһа холоон – 115(70(70 см). Бу акацияттан оҥоһуллубут, истиин-тастыын кыһыл көмүһүнэн бүрүллүбүт хоппо иһигэр икки дьапталҕа тааска суруллубут Таҥара Уон Кэриэһэ, кыһыл көмүс иһиккэ кутуллубут маанна (маанна быһаарыытын көр) итиэннэ Аарон көҕөрө тыллыбыт үөл мас тайаҕа угуллан турбуттар.
Левиттэр – Иаков уолун Левий удьуордара. Моисей Сокуонун быһыытынан левиттэр сулууспа кэмигэр аҕабыыттарга көмөлөһөр эбээһинэстээхтэрэ.
Легион – Рим 5-6 тыһыынча киһилээх сатыы сэриитин холбоһуга.
Маанна – Израиль норуота Синай иччитэх сирин устун 40 сыл устата көһө сырыттаҕына, Таҥара халлаантан түһэрбит үрүҥ куруппаны санатар минньигэс аһа.
Моисей – Израиль норуотун кулуттааһынтан (Египет сириттэн) быыһаан таһаарбыт, Таҥара Сокуонун бар дьонугар тиэрдибит улуу пророк.
Осанна (евр. һошиана) – быыһаа биһигини. Иудеяҕа ыраахтааҕылары айхаллыыр тыллара.
Отуу бырааһынньыга (евр. Суккот, нууч. Кущей праздник) – бастаан күһүҥҥү виноград хомуурун бырааһынньыга этэ. Бу бырааһынньыгы отууга олорон бэлиэтииллэрэ. Кэлин еврейдэр өбүгэлэрэ Синай иччитэх сиринэн көһө сылдьан отууга олорбуттарын санатар бырааһынньыкка кубулуйбут.
Паасха (арамей., евр. Песах) – еврейдэр өбүгэлэрэ Египет хабалатыттан босхоломмуттарын бэлиэтиир саамай улуу бырааһынньык. Нисан ый (кулун тутар ортото-муус устар ортото) 15 күнүгэр ылыллар. Паасха кэмигэр аһытыылаах килиэби сиири Сокуон боборо. Иерусалим олохтоохторо уонна үҥэ-сүктэ кэлбит дьон 10–15 киһилээх бөлөхтөргө арахсан бииргэ аһыыллара. Аһылыкка бараан оҕотун, атыннык эттэххэ «паасханы», сииллэрэ.
Понтий Пилат – биһиги эрабыт 26–36 сс. Рим императора Иудеяҕа анаабыт баһылыга.
Пророк (грек. профэтэс) – Таҥараҕа чугас, Кини этэрин дьоҥҥо тиэрдэр киһи. Эргэ Кэс Тыл кэмигэр Таҥара еврей норуотугар элбэх пророгу биэрбитэ. Кинилэр сиргэ Иисус Христос кэлэн бар дьон туһугар толук буолуохтааҕын бэрт элбэх сыл инниттэн өтө көрбүттэрэ, бүтэр уһук кэллэҕинэ, Иисус Христос иккиһин эргиллэн аан дойдуну дьүүллүөн иннигэр туох буолуохтааҕын төлкөлөөбүттэрэ.