Yeddi gözəl [Семь красавиц]

Görərsən yığılıb bağa bu axşam
Damğasız bir naxış, tüstüsüz bir şam.[269]
Söylədilər: "Sənə əl uzatdıq biz,
Öz su qabımıza torpaq atdıq biz;
Dur bizimlə gəziş, dolan bir saat,
Hər kimi istəsən muradına çat,
Çəkil bir guşəyə, çəkil bir yana,
Şadlıq nəzəriylə bax gülüstana,
Hansı gözəl əgər qəlbinə yatsa,
Sevib xoşladığın hansı nabatsa,
Sən olan otağa gələr o canan,
Olar fərmanında hər saat, hər an".
Xacə eşidincə belə söhbəti,
Həmən cuşa gəldi yatmış şəhvəti.
Əgər ki, xilqətən o pəhrizkardı,
Lakin şəhvətlə də dostluğu vardı.
Kişiydi, çoxaldı eşqi, həvəsi,
Aldı qərarını qadın nəfəsi.
Yasəmən sinəli gözəl qızlarla,
Ürəyində ümid, düzəldi yola.
İş gəldi nəhayət bir yerə çatdı
Ki, ürək dözməyi kənara atdı.
Bağın ortasında vardı bir eyvan,
Görünürdü gözə oradan hər yan.
Xacə gedib ora cəftəni çəkdi,
Qızlar döndü geri, xacəmiz təkdi.
Haman bu eyvanda bir dəlik vardı,
Oradan aşiyan işıqlanardı.
Yönəlib dəliyə baxdı, doğrusu,
Nə gördü, dar çeşmə, dərya qədər su.
Gördü ki, ətrafda gül səpib gülər
Gümüş baldırlılar, nar məməlilər.
Hamısı çıraqtək par-par yanardı,
Hamısı yetişmiş, ləzzətli bardı.
Hər gözəl bir ürək etmək üçün bənd
Alıb öz gülünə səpələrdi qənd.
Hər xəznə üstündə bir əjdər yatmış,
Narınc turunc olub, kamala çatmış.[270]
Gördü nar məmələr, alma tək çənə,
Adları yazılmış buzlar üstünə.[271]
Bağbanlar olmasa əgər zülümkar,
O bağda yetişər bollu alma, nar.
O bağın güllüyü sərindi, sərin,
Çəmənlikdi yanı sərvliklərin.
Orada mərmərdən hovuz doluydu,
Abi-kövsər belə onun quluydu.
Hovuza gözyaşı sular süzürdü,
İçində balıqlar sərbəst üzürdü.
Onun dörd bir yanı gözəl bir çəmən,
Ətrafında bitir nərgiz, yasəmən.
Pərdə gözəlləri gəldilər, sərin
Bir hovuz gördülər dərindən-dərin.[272]
Günəş eyləmişdi onları bitab,
Su onları gülşən eylədi hesab.
Qızlar yaxın gəldi işvə-naz saçıb,
Bütün düymələri birbəbir açıb,
Sinələr meydanda, özləri çılpaq,
Dürr kimi hovuza daxil olaraq,
Murad gümüşünü suya saldılar,[273]
Ləpələr altında gizli qaldılar.
Ay balıqla qoşa suda gəzirdi,[274]
Hilal tabdan düşür, bunu sezirdi.
Nə zamankı suya ay dirəm atar,
Gələr hərəkətə balıq harda var.
Bu aylar o qədər şəndi, gözəldi,
Xacənin balığı həycana gəldi.
Bir saat süzdülər verib əl-ələ,
Oynatdılar bağda səməni belə.
Gah qucaqlaşdılar, gah da durdular,
Nardan, narınclardan qayıq qurdular.
Saçını oynadır ilandır deyə,
Salır yoldaşını biri ürküyə.
Bisütunlar sütun qaldırmışdılar,
Fərhadı baltayla öldürmüşdülər.
Şirinin qəsrində süd arxı ki var,
Belə hovuzlardan yollanıb axar.
Xacənin qalmadı səbrə imkanı,
Yoxdu bir köməyi, tabı, tavanı.
Su önündə əli çıxarkən boşa,
Döndü bir yanğılı ağır sərxoşa.
Durub əyləşirdi, düşüb sevdaya,
Vurğundu elə bil təzə bir aya.
Gördü hər tərəfdə bir sərvi-qamət,
Sərvi-qamət deyil, özgə əlamət.
Coşdu damarları, qan coşa gəldi,
Bütün üzvləri xüruşa gəldi.
Durdu oğru kimi, özgə cür deyil,
Duyub düşündüyün bir şəkildə, bil.
İstədi, atılsın ortaya bir an:
İlanı dəlikdən, quşu yuvadan.
Sanma ki, ilanı bunu bacardı,
Nədən? Dəlik yolu olduqca dardı.
O gözəllər suda tez çimən kimi,
İpəkdə bitdilər yasəmən kimi.
Büründülər tülə, göy kimi taza,
Başladılar ayla işvəyə, naza.
Vardı içlərində bir şux qəşəngi,
O – rumi, önündə başqalar zəngi.
Günəşdi elə bil hilal buxağı,
Dişlənməmiş xurma, püstə dodağı.
Qəmzəylə ətrafı süzüşü vardı,
Qənddən xeyli şirin gülüşü vardı.
Sərvi yetirmişdi o dilbərin bar,
Həyadan qoynunda sulanmışdı nar.
Min hiylə işlətmiş, min ürək almış,
Hər kim görmüş onu yerində qalmış.
Dastan söyləməyə başlarsa dərhal,
Sevgi huşyar olar, məst olar kamal.
Xacə baxıb ona guya ki, dondu,
Elə bil vurulub atəşə hindu.
Hər qıza aypara deyilsə hərgah,
İçlərində yalnız o idi padşah.
Zahid öz yolundan çıxdı azaraq,
Müsəlman adında kafirə bir bax.
Bir saat keçmədi, oldular əyan
Tükləri od saçan o qoşa ceyran.
Xötən ölkəsində maral ürküdən,
Pələngə ceyranı göstərib gedən
Gözəllər qənd saçıb gəldi meydana,
Salsınlar işini onun sahmana.
Xacəni otaqda görüb durdular,
Qapıçılar kimi gendən sordular:
"Aşiqsən söylə bir, bizi sal başa,
Hansı hurisifət şux qələmqaşa?"
Xacə bəyəndiyi o incə naxşı
Bu qoşa rəssama göstərdi yaxşı.
Eşidincə bunu işə girdilər,
Onlar ceyran deyil, keyfli şirdilər.
Gətirildi yola fənd ilə pəri,
Coşub yüksəlincə çalğı səsləri.
Bir yolla gəldilər, gəlməz gümana,
Darğalar qıyardı sirri duyana.
Gətirib saldılar qızı içəri,
Bağlayıb qapını döndülər geri.
Xacə bilməyirdi əhli-haldı yar,
Yarı əhl olanın işi səhl olar.
Otağa salınan o çəngi gözəl
Xacənin işinə uydu əlbəəl.
Onu nazəninlər salmışdı başa
Ki, xacə vurulub sən qələmqaşa.
Bəyənilmiş pəri, o nazlı göyçək,
Görmədən xacəyə vermişdi ürək.
Gördü bildiyindən xacə xoştərdir,
Dəmiri gümüşdür, gümüşü zərdir.[275]
Tükəndi, qalmadı xacənin tabı,
Başladı sərv ilə sual-cavabı:
Dedi: – Adın nədir? Dedi ki: – Baxtdır.
Dedi ki: – Bəs yerin? Dedi ki: – Taxtdır.
Dedi: – Əslin nədir? Dedi: – Nur, çıraq.
Dedi: – Bəs bədnəzər? Dedi ki: – Uzaq.
Dedi: – Pərdən nədir? Dedi ki: – Saz, saz.
Dedi: – Şivən nədir? Dedi ki: – Naz, naz.
Dedi: – Bir busə ver! Dedi ki: – Bol, bol.
Dedi: – Vaxtın yoxdur? Dedi ki: – Tez ol.
Dedi: – Ram olarsan? Dedi ki: – Asan.
Dedi: – Bəs diləyim? Dedi: – Çatmısan.
Xacənin bədəni oynadı, əlbət,
Qalxdı ortalıqdan həya və ismət.

269

Onlar işlənməmiş, yandırılmamış şama bənzər bakirə gözəllərdirlər və hələ onlara ər malikiyyət damğası vurulmamış naxışa bənzər pak dilbərdirlər.

270

Onların əjdaha kimi yoğun və qıvrım hörükləri onların xəzinələrinin üstünə – bakirə yerlərinə sallanmışdı. Rəvayətə görə, əjdaha həmişə xəzinə üstündə yatar.

Əvvəllər narınca bənzər məmələri isə böyüyüb turunc boyda olmuşdu.

271

İkinci sətir zərb–məsəldir. Bir şeyi buza yazıb günə qoymaq – xam xəyal bəsləmək deməkdir. Yəni o gözəllərin almaya bənzər çənələrini öpmək arzusu xam xəyal idi.

272

Pərdə gözəlləri – evdə pərdə arxasında böyümüş və heç kimsənin üzünü görməmiş və heç kimsə də onların üzünü görməmiş bakirə gözəllər. İkinci misra orijinalda belədir: "Bir hovuz gördülər aylı, balıqlı". Gecə ay işıq saçarkən balıqlar qaçıb gizlənərlər, odur ki, burada ay deyəndə gözəllərin hovuzda əks olunan aya bənzər üzlərinə işarə edilir.

273

Yəni ehtiraslı kişilər tərəfindən arzu edilən öz gümüşə bənzər ağ bədənlərinə gözəllər su çilədilər.

274

Aya bənzər gözəllər balıqlarla bir yerdə hovuzda üzməyə başladılar.

275

Zərb-məsəldir, təqribən "doşab almışdıq, bal çıxdı" misalına müvafiqdir.