Ад’язджаў Кастусь на станцыю ў Стоўбцы 16 кастрычніка адразу пасля снедання. Бацька з Уладзікам не чакалі, пакуль збярэцца Кастусь у дарогу, а перахапілі трохі блінцоў і падаліся ў абход. Служба — не дружба.
Дзядзька Антось запрог Сівака, Кастусь вынес з хаты свой куфэрак, высыпалі на падворак дзеці. Можна было рушыць, але маці, як заўсёды, нешта ўспомніла. Нарэшце яна паказался з самаварам і торбачкаю ў руках. Былі там сушаны чабор, мацярдушка, мята, ліпавы цвет, яшчэ нейкія зёлкі. Кастусь замахаў рукамі: на што той самавар?!
— Хоць гарбаты вып’еш,— пусціла слязу маці.— Хто табе там вельмі што зварыць...
Каб не крыўдзіць маці, прыйшлося ўзяць самавар, а ў прыдачу да яго кусок сушанай вяндліны і гарнушак мёду.
— Ну, з богам! — перахрысціла сына маці.
ПРАФЕСАР ВЯЛІКІХ ЛІТАР
У дарозе прыйшла неяк сама сабою думка заехаць у Любашава, да Алеся Фурсевіча. Цікава з ім пагаварыць, параіцца наконт школьнай працы. Ён ужо чацвёрты год настаўнічае, мае вопыт, ведае, як трэба паводзіць сябе з вучнямі і іх бацькамі, а таксама з валасным начальствам. Аднак самае галоўнае іншае: сябар два гады адслужыў там, у тым невядомым Люсіне, і можа пазнаёміць яго з тутэйшым жыццём-быццём, школаю і людзьмі, з якімі Кастусю прыйдзецца мець справу.
Пасажырскі цягнік памалу праставаў на поўдзень. За акном плылі між пагоркаў хаты з пачарнелымі саламянымі стрэхамі, сярод іх часам блісне белая мураванка ці бляшаны купал драўлянай цэркаўкі або пакажуцца крылы працавітага ветрака. Справа і злева бязлесныя прасторы, толькі далёка сінеюць бары ды зрэдку прабяжыць купка пажоўклых бярозак. Пуста і сумна ў полі. Вунь пляцецца адзінокая фурманка, а яшчэ далей на ржышчы чарнее статак кароў і авечак. Пастушка нідзе не відаць, мабыць, бядак прытаіўся ля мяжы і сапе носам у дзіравы каўнер.
Кастусь адышоў ад акна, прысеў на лаўку. А што, як ён не застане Фурсевіча дома ці школа яго далёка ад станцыі? 3 куфэркам і гэтым вось самаварам (на якое ліха ён толькі згадзіўся ўзяць яго з сабой?!) не пацягнешся шукаць сябра і яго школу. А нашто рэчы цягнуць з сабой? Хіба нельга пакінуць іх на станцыі? Тады ўлегцы можна сігануць далёка.
Пасля Баранавічаў хмары зацягнулі неба, сыпануў спорны дожджык. Але хутка хмару перагнала, і нават на якую гадзіну выглянула халоднае асенняе сонца. Кастусь зноў утаропіўся ў акно. За Ляхавічамі пацягнулася, як кінуць вокам, раўніна. Спачатку відаць былі доўгія палоскі, потым іх засланілі лясы і лясочкі. Затым пералескі і кусты перайшлі ў бясконцыя і аднастайныя балоты. Здавалася, не будзе ім ні канца, ні краю. Неўзабаве цягнік выкіраваўся на пясчаны грудок, дзе стаяў станцыйны будынак і прытуліліся сялянскія хаткі.
Гэта і быў раз’езд Любашава. Кастусь з куфэркам і самаварам саскочыў з падножкі. Пакінуўшы рэчы на станцыі і распытаўшы дарогу ў школу, настаўнік борздзенька рушыў да свайго сябра. Падганяў вечар і дробненькі халодны дождж. Добра, што ісці было не так далёка: з якую вярсту па шпалах, а там звярнуць на стары гасцінец з прысадамі, пакуль не пакажацца пры дарозе сялянская хата на дзве палавіны. У адной жыве ляснік, другую — здае пад школу. Там кватаруе і настаўнік.
— Во каго не чакаў у госці! — кінуўся Фурсевіч абдымаць сябра.— Якім ветрам і куды?
— Да цябе ў падсуседзі, ці проста сказаць — на тваё месца.
— Няўжо ў Люсіна?
— Паглядзі, калі не верыш,— падаў Кастусь сваё прызначэнне.
— Што я магу сказаць? Не зайздрошчу табе! Але і нічога страшнага. Два гады я там адбухаў. Вядома, глуш, але і там людзі жывуць, і, скажу па сакрэту, дзяўчаты там ёсць і прыгожыя і разумныя. Сам пабачыш, і, можа, каторая запалоніць тваё сэрца... Глуш то глуш, а вось збіралася ў школу дзяцей больш, чым тут. Школа там ужо даўно, а тут нядаўна, нават свайго будынка, як бачыш, яшчэ няма... Ну, а пра школьныя справы досыць, цяпер ты ў мяне госць. Нечаканы і дарагі госць.
Пакуль Алесь апавядаў сябру пра першыя ўражанні ад працы на новым месцы і ўспамінаў люсінскіх знаёмых, на стале з’явілася міска гарачай бульбы, талерка баравікоў, гладыш кіслага малака і яшчэ сёе-тое. Асеннія вечары доўгія, але сяброўская бяседа ў хлопцаў зацягнулася далёка за поўнач...
Назаўтра зранку, як і было дамоўлена, Кастусь пайшоў на ўрокі да Фурсевіча. Сеў на апошняй парце і пільным вокам зорыў за Алесем. Той вёў урокі ў добра наладжаным тэмпе: адны вучні пісалі, другія — рашалі задачкі, трэція — чыталі. Сам Фурсевіч засяродзіў усю ўвагу на першакласніках. Іх настаўнік яшчэ не столькі вучыў, як толькі прывучаў да школы і кнігі. Кожнага навічка Алесь ведаў па імені, размаўляў з імі ласкава. Калі што ў малога не выходзіла ці адказваў ён няправільна, Фурсевіч не павышаў голасу, а падыходзіў да хлапчука, клаў яму руку на плячо і падбадзёрваў: