Праўду кажучы, мне ўжо пад сорак і я мала думаю пра ідэі. Мяне больш цікавяць матузкі. Я нават вырашыў напісаць пра іх кнігу: Законы.
Вяртаньне ў Сэйкэн
Жыцьцё — такая рэч, у якую ты аднойчы выходзіш і больш нікуды не вяртаесься: ані ў места, дзе ты нарадзіўся, ані ў часы, якія ты памятаеш, і толькі бяжыш наперад, гнаны бязьлітасным часам, які, зрэшты, сам цячэ ўсё хутчэй, не даючы хаця б крыху затрымацца на скрыжаваньнях саду сьцежак, што ўцякаюць ад цябе ў розныя бакі...
Жыцьцё тут (некаторыя завуць яго беларускай доляй) — такая рэч, што з усіх магчымасьцяў (якіх, зрэшты, ня так ужо і шмат) ты мусіш выбраць адно з двух: альбо, знайшоўшы сябе ў маленькім затаптаным перадпакоі Вялікага Заходняга Сьвету, спрабуеш разам з усімі выбраць з 75 гатункаў кавы свой уласны гатунак і разумееш, што гэта онталягічна немагчыма, што цывілізацыя, якая прапануе 75 гатункаў кавы, насамрэч цікавіцца ня праўдай, але разнастайнасьцю, альбо, перайшоўшы праз дарогу, разьмяшчаесься разам зь Ніцшэ ў мясцовай вар’ятні і, як транквілізатар, прымаеш вечнае вяртаньне, захлынаючыся ў аргазьме amor fati...
Ня надта любячы выбіраць штосьці адно, урэшце я натыкнуўся на загадкавы верш аднаго кітайца, што дайшоў да мяне ў ангельскім перакладзе зь японскай мовы, недакладная беларуская вэрсія якога апошні год так грэе маё сэрца.
Калі яму верыць (а чаму б і не?), мы мусім уявіць, што існуе пэўная прастора, якая ў вершы завецца Сэйкэн, у якую мы заўсёды вяртаемся. Ці дакладней, зь якой насамрэч мы ані на мілімэтар ня можам скрануцца.
Магчыма, у гэтай прасторы не абавязкова выбіраць адно з двух. Магчыма, там няма аніякіх перадпакояў. Магчыма, там не абавязкова быць упэўненым у існаваньні ўласнага Я.
Магчыма, там усё яшчэ штосьці магчыма.
Францішак Эн.
«Ключы ад незамкнёнае брамы»
(10 думак на разьвітаньне)*
* Фрагмэнты лекцыі, прачытанай у Беларускім Калегіюме.
1. ...Хаця сам аўтар схільны лічыць гэтую кнігу «дзесяцьцю мэдытацыямі з нагоды неіснаваньня сьвету», у гэтым невялічкім разглядзе мы будзем трактаваць яе як факт літаратуры, г. зн. зь перабольшанай сур’ёзнасьцю ставіцца да словаў, выказаных аўтарам, і зь пераменшанай — да прабелаў між імі. Хаця, мушу адразу заўважыць, менавіта прабелы — між словамі, між аповедамі і нават між літарамі — мусяць быць прачытаныя найбольш уважліва, бо менавіта прабелы, недагаворанае, і даюць у гэтай кнізе сапраўдны ключ да разуменьня цэльнасьці ўсяго тэксту.
2. Такім чынам, перад намі прастора ценю, якую некаторыя завуць Лябірынтам, некаторыя Бібліятэкай, а некаторыя Беларускай доляй. Адам Клакоцкі, прывід якога зьяўляецца на пачатку раману, — не спрабуе шукаць уваходы й знаходзіць выхады з гэтай прасторы. Ягоная задача значна больш простая — распасьціся ў гэтай прасторы на дзесяць гісторыяў, разьмежаваных адна ад адной эпіфаніямі, у якіх аўтар (ня блытаць з Аўтарам!) адчайна спрабуе зашыфраваць свой містычны досьвед. Самі ж тэксты запісаныя ў розных кодах — ад клясычных палімпсэстаў (Kindberg як непрыхаваная алюзія-спрэчка з Картасаравым Lugar llamado Kindberg, Апалёгія Сакрата, дзе наратар са зьдзіўленьнем (вядома, крыху фальшывым) напрыканцы ўсьведамляе сябе Плятонам) да анты- і посткаляніяльных гісторыяў (Магдачка, За фіранкамі), герой якіх, выпадкова знайшоўшы Радзіму, потым спрабуе ад яе пазбавіцца. Сапраўднай жанравай знаходкай кнігі зьяўляюцца «ненапісаныя раманы» (мяне асабліва цешаць «Кнігі самураяў» — трэці ненапісаны раман, які не ўвайшоў у кнігу, сюжэтам якога ёсьць напісаньне ўсіх астатніх ненапісаных раманаў).
3. Некалькі вобразаў і ідэяў, якія паўтараюцца праз усю кнігу, мэтафары, якія перацякаюць са старонкі на старонку, прымушаюць думаць пра сымуляцыю прозы на карысьць паэзіі. Зрэшты, аўтар і ня думае хаваць свае паталягічныя прыхільнасьці да некаторых словаў (напрыклад, слова «сон», якое паўтараецца безьліч разоў у безьлічы кантэкстаў, хаця й азначае ўвесь час розныя рэчы).