* * *
Кi-гi, кi-гi, кi-гi!.. Электрабудзiльнiк падае голас.
Гарката зубной пасты застаецца да першага глытка кавы. Кухонны гадзiннiк толькi тое i робiць, што нагадвае пра спазненне. Спружына ў дзвярах пад'езда рыпiць пранiзлiва i жаласна. Йi-i-i. На прыпынку цямнее натоўп. Твары сонныя i злосныя. Тралейбусы падыходзяць адзiн за адным. Усё разлiчваецца да драбнiц — крок управа цi ўлева, i ты не апынешся насупраць дзвярэй, i ты не паспееш заняць месца, а будзеш стаяць, i цябе пачнуць папiхаць з прабачэннямi i моўчкi. Чэсь уладкоўваецца ля акна. Доўгiя, ажно ў два тралейбусныя прыпынкi, заводскiя карпусы цягнуцца за шклом. Ранiцай у тралейбусах не жартуюць, а сварацца, жартуюць вечарам, да якога яшчэ далёка. Чэсь не слухае сваркi, ён сядзiць, ён едзе на работу, ён чытае падрыхтаваныя звечара газетныя ранiшнiя навiны. Перасадка зацягваецца — перапоўненыя аўтобусы не спыняюцца. Вымушаны перакур. Недапалак разам з навiнамi ляцiць у сметнiцу. Дзяжурны пятак знiкае ў шчылiне. Непрыемнае адчуванне, што аўтамат у метро не спрацуе, з'есць пятак i ўдарыць па каленях чорнымi загародкамi. Гумовыя парэнчы i прыступкi эскалатара паўзуць не сiнхронна, гэта абнадзейвае, што век робатаў яшчэ не скора. У вагоне насупраць Чэся сядзяць студэнткi i чытаюць адзiн на дзвюх канспект. Чэсь сыходзiць разам са студэнткамi. Пасажыры накiроўваюцца пад арку. Чэсь падыходзiць да калоны i прыхiнаецца спiнай да мармуру.
* * *
Ён узляцеў у метро. Спачатку прыйшло адчуванне, што ён можа ўзняцца над запалiраванай мiльёнамi падэшваў цэментавай платформай. Ён паспрабаваў адарвацца ад плоскасцi, i ў яго атрымалася. Мужчына ўзлятаў марудна, цяжка i незаўважна для людзей. Ён узняўся пад самую столь, раскiнуў рукi i... Завiс паралельна пабеленым панелям. Цела не чулася лёгкiм, наадварот, яно нiбы налiлося волавам. Здатнасць пераадольваць прыцягненне далася праз пакутлiвую страту пластычнасцi, праз халодны страх пераўвасаблення. Шоргат, бразгат, грукi, шэпты злiлiся ў манатонны гул, ацiхлi, знiклi. Колеры пашарэлi, выцвiлi. Запанаваў дальтанiзм. Электрычкi прыбывалi i адыходзiлi. Пасажыры запаўнялi вагоны i спяшалiся да эскалатараў. Нiхто не спыняўся, усе беглi, iшлi, спяшалiся. Нават i тыя, што чакалi на платформе, спяшалiся: хутчэй-хутчэй працягваць свой рух па гарызанталi. Мужчына сачыў мiтусню з абыякавым спакоем на твары. Ён быў вышэй. Яму захацелася ўзняцца яшчэ вышэй, працяць панелi i жвiр, працяць глебу i асфальт i ўзлятаць. Ён дакрануўся да столi, на далонi засталася пабелка. Пад тонкiм пластом мелу быў непрабiвальны бетон. Мужчына апусцiўся долу, на тое самае месца, з якога ўзлятаў, i назаўсёды, ён упэўнены, згубiў, страцiў, знiшчыў сваю здольнасць уздымацца, сваю сiлу пераадольваць прыцягненне. Была радасць, што ён лётаў, хай у метро, хай толькi раз за жыццё, але ён узняўся.
* * *
Мармур прыемна халодзiць спiну i супакойвае. Чэсь разглядае свае рукi — рукi працоўнага чалавека. З метро, праз другiя скразнякi, праз падземны пераход, паўз рабочую сталоўку i кулiнарыю, паўз малочны бар, мiма каруселяў i пясочнiцы, да прахадной. Клаксан на дарожным знаку падбухторвае выгукнуць на ўсю моц дзiцячае "Бi-бi-бi-i-i!". Паказваецца пропуск. Фортка шчоўкае за спiнай. Работа пачынаецца.
Заказ
Стома. Адчуваю страшэнную змучанасць. Больш за суткi не спаць i атынкоўваць — гэта ўжо не для мяне. Раней даязджаў дадому, i толькi тады стома навальвалася i я засынаў, зараз не паспяваю пераступiць парог аўтастанцыi, як на мяне пачынае цiснуць нябачны цяжар. Пратрымацца б яшчэ з гадзiну. У аўтобусе можна паспаць. Нашто я звязваюся з манументальным мастацтвам? Нашто мне рыштаваннi, кельмы, цёркi, тынк? Фiзiчная праца, залежнасць ад такiх матэрыялаў, як жвiр i вада, вярчэнне бетонамяшалкi — яны забiваюць мастака. Пасля дзённiкавы запiс не магу зрабiць: папера страчвае матэрыяльнасць, калi думаю пра вапну i цэмент. Праца скончана, заказ выкананы. Больш нiякiх залатых гор, нiякiх дамоў. Кнiжная графiка дае нармалёвы заробак, нi табе гатэльных ручнiкоў, нi рэстаранных сняданкаў. Як жа я змучыўся, здарожыўся...
Трэба даведацца, калi пойдзе аўтобус на Мiнск.
— Праз паўгадзiны, бiлеты па прыходзе аўтобуса... — абыякавы голас касiркi.
Як хочацца легчы на станцыйную лаўку i праспаць паўгадзiны. I яшчэ смажыць. У горле i ў роце гарката ад тытуню. Толькi што пiў (iдучы да станцыi, нахiляўся ледзь не да кожнай калонкi). Аўтобус будзе ў дарозе паўтары гадзiны, i абавязкова захочацца вады. Лепш зараз нап'юся. Іду па аўтастанцыйным пляцы, наўскос, да калонкi. Вада халодная. Струмень моцна аддае ржою. Я прызвычаiўся да мутнаватай вады, смачнай яе лiчу. У целе з'яўляецца бадзёрасць.
Кашуля вiсiць на плоце. Па спiне коцяцца сцюдзёныя струменi — прыемна. У целе лёгкасць, i стомы амаль не чуваць. Вяртаюся праз пляц, асветлены ранiшнiм сонцам. Далёкi рэпрадуктар iграе гiмн — шэсць гадзiн ранiцы.