Яўрэйскіх сем’яў у Альбярціне было няшмат. Займаліся яны пераважна кравецкай і шавецкай справамі. Летам у Альбярцін прыязджала многа яўрэйскіх сем’яў, найчасцей са Слоніма, на лецішча — “гепен” — свежае дыханне. Гэтыя сем’і здымалі ў сялян асобныя пакоі. Старэйшыя яўрэі большасць часу праводзілі ў гамаках і дбалі пра добрае харчаванне дзяцей, якія гаманілі і бегалі па наваколлі і суседніх лясах. Пад канец лета ад “летнікаў” у Альбярціне заставалася шмат смецця, асабліва на лясных палянах.
Сярод канфесій альбярцінскай грамадскасці дамінавала праваслаўе. Католікі складалі нешматлікую групу і былі імі галоўным чынам палякі. Паступова павялічвалася колькасць грэка-католікаў. Гэтая з’ява, бясспрэчна, была заслугай місійнай дзейнасці езуітаў. Працягвалі яны ў Альбярціне акцыю, якая распачалася ў царскі час і мэтай якой было супрацьстаянне царату і праваслаўю на польскіх землях. У гэтым напрамку вялася шматвектарная дзейнасць. Яе галоўнай мэтай было — пераламанне прыроднай варожасці беларускага селяніна да палякаў. Езуіты былі вельмі актыўныя. Паралельна з місійнымі дзеяннямі, яны вялі розныя эканамічныя мерапрыемствы. Найперш, саджалі агароды і сады. Пастаўлялі мясцовым сялянам бясплатна якаснае насенне, фруктовыя дрэўцы найлепшых гатункаў, давалі парады па пчалярству. Пры кляштары працаваў дзіцячы садок. У час палявых работ сялянскія дзеці маглі ім карыстацца бясплатна. Езуіты ўсе паслугі — хрышчэнні, вянчанні, пахаванні і г.д. — выконвалі бясплатна. А правасланыя святары за ўсё патрабавалі аплату.
Усе ініцыятывы езуітаў паступова заваёўвалі прыхільнасць беларускіх сялян, якія не разбіраліся ў тэалагічных і дагматычных розніцах. Непрыкметна для сябе, мясцовыя беларусы станавіліся грэка-католікамі. На набажэнствы ў кляштар прыцягваў людзей цудоўны хор, а пропаведзі чыталіся на беларускай ці рускай мовах. Сярод місіянераў дамініравалі палякі, хаця было таксама некалькі французаў, якіх выдаваў акцэнт падчас чытання літургічных тэкстаў…”[21].
Два гады ў Альбярціне
Шмат гадоў шукаю сляды таленавітага беларускага паэта, драматурга, празаіка і публіцыста Тодара Лебяды (Пятра Фёдаравіча Шырокава). Нямала звестак і твораў знойдзена, сёе-тое апублікавана. Тодар Лебяда ўпершыню ў беларускай літаратуры смела і адкрыта паказаў жахі сталінскага тэрору, знішчэнне беларускай нацыі. Імя літаратара на працягу некалькі дзесяткаў гадоў было забытае і выкраслена з гісторыі беларускай літаратуры. Але час вяртае таленты з небыцця. Вяртаецца паціху і творчасць Тодара Лебяды.
Ён любіў Беларусь, любіў свой родны горад Віцебск, якому прысвяціў безліч паэтычных радкоў. А гэтыя ён напісаў у 1960 годзе і надрукаваў у слонімскай раённай газеце “Вольная праца”:
Размова ідзе пра Віцебск, дзе 6 студзеня 1914 года нарадзіўся Пятро Шырокаў. Рана застаўся без бацькі, выхаваннем сына займалася маці Настасся Карпаўна Паедава.
Пасля Віцебскай сямігодкі Пятрок Шырокаў паступае ў рамеснае вучылішча чыгуначнікаў. Яшчэ ў школе пачынае пісаць вершы, а ўжо ў вучылішчы цвёрда вырашае займацца літаратурай. У 1933 годзе паступае ў Мінскі педагагічны інстытут. Яго нарысы і вершы друкуюцца ў газетах “Віцебскі рабочы”, “Савецкая Беларусь” і “Піянер Беларусі”. У інстытуце ён знаёміцца і сябруе з Уладзімірам Клішэвічам, Масеем Сяднёвым, Якубам Ермаловічам, Міколам Гваздовым і іншымі аўтарамі-пачаткоўцамі. Тут ён знаёміцца і з яўрэйкаю Басяй Цыпінай, якая была на сем гадоў старэйшая за яго. Цяжкія матэрыяльныя ўмовы вымушаюць Пятра Шырокава быць бліжэй да гэтай багатай мінчанкі-аднакурсніцы. Але, мабыць, гэта яна ўмела прывабіла беларускага рахманага хлопца. Пра гэта добра напісаў у сваім рамане “Раман Корзюк” Масей Сяднёў: “... Скончылася лекцыя Піятуховіча, і студэнты высыпалі на перапынак на калідор... Пятрок Шыракоў з Цыпінай і з некаторымі іншымі студэнтамі заставаліся ў аўдыторыі, на калідор не выходзілі. Цыпіна карміла Шыракова бутэрбродамі, якія яна прыносіла з дому і якімі яна спадзявалася ўтрымаць пры сабе галоднага Шыракова. Шыракоў напачатку адмаўляўся ад пачастунку, але Бася ўмела яго ўгаварыць, і Пятрок згаджаўся, вымаў з кішэні сьцізорык і гаварыў: