— Раней, бывала, стаіш малы за печай, калі госці прыедуць, глядзіш на стол, палыкаеш слінку, а матка цябе супакойвае: «Не плач, дзеткі, госць — не свіння, усё яйко не з’есць, табе пакіне».
— А моя жонка з Немец патэльню прывезла. Без клустасці смажыць.
— Ну гэта ты прыдумаў, дзе гэта відана, каб без клустасці.
— А чаму вы сына па-нямецку назвалі?
— Эрнстам? То ў чэсць Эрнста Тэльмана, якога фашысці расстралялі. Файны хлопец расце.
— Але, ружных людзей на свеце ёсць. Хто гэта раней ведаў пра іх.
— І людзі сталі разумнейшыя, багацейшыя. Толькі ці дабрэйшыя?
— Грунт, што мір цяпер усюды, у тым В’етнаме супакоіліся.
— Пане Мялешка, а табе, як старшыні вясковага камітэту, трэба парупіцца, каб магільнік абгарадзіць.
— Добра яшчэ, што не на Салюніным васэлі так здарылася. Што тады было б рабіць?
— За спакой яго душачкі! Хай у чысцы не затрымліваецца, прама ў рай ідзе.
— За што ёй — у чысцец, нават калі б той дзе і быў? Што ён там награшыў? Не мацюкнуўся нігды, чалавека не скрыўдзіў, па совесці жыў. Толькі калі кілішак выпіў да песню запеў. Але які ж гэта грэх?
— Помню, казаў ён: «Толькі пачнеш нешта разумець у жыцці, як паміраць пара».
— Але, нам бы так лёгка памерці; як сказана, усе мы з праху паўсталі і ў прах абернемся. Чалавек усё перажыве, толькі смерці не перажыве.
— Не ў прах, а ў зямлю. Тут ружніца ёсць. Усё з зямлі вырастае.
— Людзі! Здаецца, дожджык пачаў крапіць! Павінна ўсё зазелянець.
— Покі чалавек чалавекам, ён усё заўтрашнім днём жыве, на лепшае надзеецца. Не ўчарашнім, а заўтрашнім.
— Пара збірацца! Заўтра ж рана на работу. Выходзячы з хаты, я аслупянеў. На зацэментаваным ганку стаяла трохгадовае дзяўчо ў сукенцы ў буйныя чырвоныя гарохі, нашытай навыраст (сялянская звычка шыць навыраст засталася), і засяроджана разгортвала цукерку. На мяне здзіўлена глянулі прыжмураныя, не па-дзіцячаму сур’ёзныя вочы дзядзькі Тамаша. Тыя ж абрысы твару, рэзка выдзеленыя шчокі. Можа, праўнучка?
— Чыя ты?
— Градзянка.
Градзянка? Гэта, здаецца, сястра дзядзькі Тамаша замужам за Градзём… Значыць, не праўнучка. Значыць, адбіліся гены нейкага агульнага, больш далёкага продка…
Вялікая, пабудаваная ганкам да вуліцы хата Вянгроўскіх стаяла адзінока і сіратліва. Хіба Іосіф сюды прыедзе летам адпачыць. Апусцела адно гняздо. Але замест яго ў розных кутках краіны і нават за яе межамі ўзнікла многа іншых. Парушылася спрадвечная прыкаванасць, «прыпісанасць» да зямлі: з шасці дзяцей дзядзькі Тамаша з ёй звязаны толькі трое. Ды і звязаны па-іншаму: уся гэта зямля іх і яны «прыпісаны» ўжо да ўсёй зямлі. А ўнукі… Дынастыя хлебаробаў становіцца дынастыяй хлебаробаў і рабочых. Жыватворчы час уварваўся ў хату Вянгроўскіх, разбурыў колішнюю патрыярхальную замкнутасць, адкрыў новыя далягляды, устанавіў новыя сувязі. Жыццё сям’і Вянгроўскіх, неаддзельнае цяпер ад жыцця ўсёй краіны, пайшло па новаму, вышэйшаму кругу.
Гісторыя працягваецца (замест эпілога)
Як ні старайся ўхапіць рысы хуткаплыннага часу, усё роўна пакажаш не сённяшні, а толькі ўчарашні дзень. Здаецца, паставіўшы кропку, прымусіў імгненне спыніцца, а яно ўжо змянілася зусім іншым імгненнем, бо час паскорана бяжыць далей. Не агледзішся, як тое, чаго ты толькі што быў сведкам, становіцца гісторыяй.
З таго лета і ранняй восені 1974 года прайшло каля трох год. За гэты час працавітыя рукі жыхароў Астравеччыны ўпісалі яшчэ многа старонак у летапіс народнага быцця.
Юбілей Астраўца доўга адкладваўся. Новая хваля дажджоў зацягнула ўборку, цэлыя бульбяныя палі аказаліся пад вадой, таму было не да ўрачыстасцей. Урэшце рашылі юбілей сціпла прыўрочыць да Кастрычніцкіх свят. На ўрачыстым сходзе з дакладам выступіў Д. К. Арцыменя. «Мэр» Астраўца В. А. Філатаў абвясціў аб прысваенні Максіму Логвінавічу Язычэнку, Браніславу Антонавічу Жуку і Вікенцію Іосіфавічу Падалісу ганаровых званняў заслужаных грамадзян Астраўца. Перавязаныя пунсовымі стужкамі, з сімвалічнымі ключамі ў руках, яны запялі месца ў прэзідыуме, расчулена дзякавалі. У фае дзейнічала выстаўка прамысловай і сельскагаспадарчай прадукцыі, вырабаў народных умельцаў. А ў вялікім канцэрце зводны хор выканаў песні «Ой, зайграйце, музыкі» і «Астравецкі вальс», музыку якіх напісаў М. Ялоўскі, словы ж — райкомаўскі работнік Р. Карачун. Пятрусь Броўка, які раней балаціраваўся тут у Вярхоўны Савет СССР, прыслаў астраўчанам сардэчныя віншаванні. А Уладзімір Караткевіч выказаў свае пачуцці ў вершы, які пачынаецца словамі: