Poste, kvazaŭ li pensus laŭte:
— Se la spaco estas infinita, oni estas en iu ajn punkto de la tempo.
Liaj konsidercj incitis min. Mi demandis:
— Sendube vi estas religiulo, ĉu?
‑ Jes, mi estas presbiteriano. Mia konscienco estas klara. Mi certas, ke mi ne prifriponis la indiĝenon, kiam mi donis al li lao Vorton de la Sinjoro interŝanĝe por lia diabla libro.
Mi asertis, ke li nenion devas riproĉi al si, kaj mi demandis, ĉu li estas pase en ĉi lando. Li respondis, ke post kelkaj tagoj li pensas reveni en sian patrujon. Estis tiam, kiam mi ekscii, ke li estas skoto, de la insuloj Orkadoj. Mi diris, ke mi persone amas Skotlandon tra la amo de Stevenson kaj Hume.
— Kaj Robbie Bums — li korektis.
Dum ni parolis, mi daŭre priesploris la infinitan libron. Kun falsa indiferenteco mi demandis:
— Vi pretas oferi ĉi kuriozan specimenon al la Brita Muzeo, ĉu?
— Ne. Mi proponas ĝin al vi — li replikis kaj fiksis tre altan sumon.
Mi respondis, tute sincere, ke tiu sumo estas por mi neatingebla, kaj mi restis enpensa. Post malmultaj minutoj mi jam taksis mian planon.
— Mi proponas al vi interŝanĝon — mi diris —. Vi akiris ĉi volumon por kelkaj rupioj kaj la Sankta Skribo; mi ofertas la tuton de la pensio, kiun mi ĵus enspezis, kaj la gotliteran biblion de Wiclif. Mi heredis ĝin de miaj gepatroj.
— A black letter Wiclif! — li flustris.
Mi iris en mian dormoĉambron, kaj reportis al li la monon kaj la biblion.
Mirigis rnin la fakto, ke li ne marĉandis. Nur poste mi komprenis, ke li venis ĉe min kun la decido vendi la libron. Ne kalkulante la biletojn, li gardis ilin.
Ni parolis pri Hindujo, pri Orkadoj kaj ]a norvegaj jarloj kiuj regis ilin. Noktis jam kiam la viro foriris. Neniam mi vidis lin denove, kaj mi eĉ ne scias lian nomon.
Mi pensis gardi la Libron el Sablo en la vako forlasita de la biblio de Wiclif, sed fine mi elektis kaŝi ĝin post iuj stumpaj volumoj de La Mil Kaj Unu Noktoj.
Mi enlitiĝis sed ne dormis. Je la tria aŭ kvara nokte, mi ŝaltis la lumon. Mi serĉis la neeblan libron, kaj turnis ĝiajn foliojn. En unu el ili mi vidis gravuritan maskon. La paĝangulo havis nombron, mi ne plu scias kiun, potencitan per naŭ.
Al neniu mi montris mian trezoron. Al la feliĉo havi ĝin, aldoniĝis la timo, ke oni ĝin ŝtelos, kaj poste la suspektemo, ke ĝi ne estas vere infinita. Tiuj du malkvietigaj motivoj intensigis mian jam malnovan mizantropecon. Restis al nii kelkaj amikoj; mi ĉesis vidi ilin. Katenita de la libro, mi preskaŭ ne eliris straten. Mi ekzamenis per lupeo la trivitan dorson kaj la kovrilon, kaj mi rifuzis ajnan eblecon pri artifiko. Mi konstatis, ke la malgrandaj ilustraĵoj distancas dumil paĝojn unu de l’ alia, kaj notis ilin en alfabete ordigita kajero, kiun mi baldaŭ plenigis. Neniam ili ripetiĝis. Nokte, en la pokaj paŭzoj permesitaj de la sendormeco, mi revis pri la libro.
Kadukis la somero, kaj mi komprenis, ke la libro estas monstra. Neniel utilis al mi konsideri, ke mi ne estas malpli monstra, ĉar mi perceptas ĝin per la okuloj kaj ĝin palpas per dek fingroj kun ungoj. Mi sentis ke ĝi estas koŝmara objekto, obscenaĵo kiu misfamigas kaj koruptas la realon.
Pensis mi pri la fajro, sed mi timis, ke la brulado de senfina libro estos egale senfma kaj ĝi sufokos per furno la planedon.
Mi rememoris, ke iam mi legis, ke la plej bona loko por kaŝi folion estas arbaro. Antaŭ mia emeritiĝo mi laboris en la Nacia Biblioteko, kiu gardas naŭcent mil librojn; mi scias ke, dekstre en la vestiblo, kurba ŝtuparo enprofundiĝas en la kelon, kie kuŝas la ĵurnaloj kaj la mapoj. Profitante iun neglekton de la oficistoj, mi forlasis la Libron el Sablo en unu el la humidaj bretoj. Mi klopodis ne rimarki kiom alte, nek kiom distance de l’ pordo.
Mi sentas iom da kvietiĝo, sed tute ne volas trapasi la straton México.
FONTO: Borges, Jorge Luis. “La libro el sablo,” tradukis Liven Dek, Literatura Foiro, n-ro 76, 1982, p. 19-21.
La Sudo
de Jorge Luis Borges
La viro, kiu elŝipiĝis en Bonaero en 1871a, nomiĝis Johannes Dahlmann kaj estis pastoro de la Evangelia Eklezio. En 1939a unu el liaj nepoj, Johano Dahlmann estis sekretario de Komunuma Biblioteko, kaj sentis sin profunde argentina.
Lia patrinflanka avo estis Francisko Floroj, el la 2a Infanteria Regimento, kiu mortis ĉe la Bonaeria (1) landlimo, lancmortigita de la indianoj de Katrielo (2). En la malpaco de siaj du genealogioj, Johano Dahlmann, —eble pro impulso de la ĝermana sango—elektis tiun de la antaŭulo romantika aŭ kun romantika morto.
Skatolo kun la foto de senesprima kaj barba viro, malnova spado, la feliĉo kaj kuraĝigo de iuj muzikaĵoj, la kutimeco al la strofoj de Marten‑Fero (3), la jaroj, la malvolo kaj la soleco, flegis tiun kreolismon iomete intencan, sed neniel vantan.
Pere de kelkaj oferoj, Dahlmann sukcesis en la Sudo forsavi la kernon de brutbieno, kiu estis de la familio Floroj. La bildo, kiu kutime fiksiĝis en lia memoro estis la balzamaj eŭkaliptoj kaj la longa rozkolora domo, kiu iam estis karmezina.
La taskoj aŭ eble la apatio, tenis lin en la urbo. Unu someron post la alia, li kontentiĝis per la abstrakta ideo pri posedo kaj pri la certeco, ke lia domo estas atendanta lin, en preciza loko de la ebenaĵo.
En la lastaj tagoj de februaro 1939a okazis io al li. Blinda je la kulpoj, la destino povas esti senkompata pro la plej etaj neglektoj. Dahlmann ekhavis tiun vesperon ekzempleron fuŝitan de “La Mil kaj Unu Noktoj” de Vajl. Deziregante esplori tiun eltrovaĵon, li ne atendis, ke la lifto malsuprenvenu kaj li supreniris haste la ŝtuparojn. Io en la mallumo ektuŝis lian frunton (ĉu vesperto, birdo?). Sur la vizaĝo de la virino, kiu malfermis al li la pordon, li ekvidis la teruron stampita, kaj la mano per kiu li frotis sian frunton, estis sangomakulita. La eĝo de pordokadro ĵus farbita, kiun iu forgesis fermi, faris al li tiun vundon. Dahlmann sukcesis endormiĝi, sed frumatene li viglis, kaj ekde tiu horo la gusto de ĉiuj aferoj estis terurega. La febro konsumadis lin, kaj la ilustraĵoj de "La Mil kaj Unu Noktoj" taŭgis por dekoracii inkubsonĝojn. Amikoj kaj parencoj vizitis lin kaj kun troigita rideto ripetadis al li, ke ili trovas lin tre bonfarta. Li aŭdis ilin kun malforta surprizo kaj miris, ke ili ne scias, ke li estas en la infero.
Pasis ok tagoj, kvazaŭ ok jarcentoj. Iun vesperon, la kutima kuracisto aperis kun nova kuracisto kaj ili kondukis lin al sanatorio ĉe strato Ekvadoro, ĉar nepre necesis fari al li radiografion.
Dahlmann, sur la fiakro, kiu portis ilin, ekpensis ke en ĉambro, kiu ne estas ja la lia, lin finfine vizitos dormo. Li sentis sin feliĉa kaj babilema. Tuj post la alveno oni senvestigis lin, razis lian kapon, ligis lin per metallamenoj al lito, lumigis lin ĝis la blindumo kaj la sveno, esploris lin, kaj maskita viro enigis injektil‑pinglon en lian brakon. Li vekiĝis naŭzita, bandaĝita, en ĉelo kiu iel similis al puto, kaj dum la tagoj kaj noktoj, kiuj sekvis la operacion, li povis ekkompreni, ke ĝis tiam li estis en antaŭurbo de la infero.
La glacio lasis en lia buŝo neniun postesignon de freŝo. Dum tiuj tagoj Dahlmann detalege malamis sin mem, sian identecon, siajn korpajn necesojn, sian humiliĝon, sian barbon, kiu hirtigas lian vizaĝon. Li stoike suferis la kuracadojn, kiuj treege doloris, sed kiam la kirurgo diris al li, ke li estis ĵus mortonta pro septemio, Dahlmann ekploris, kortuŝita pro sia destino.
La fizikaj mizeroj pro la senĉesa antaŭvido de la aĉaj noktoj ne permesis al li pensi pri io tiel abstrakta, kia la morto. Alian tagon, la kirurgo diris al li, ke li estas sur la resaniĝa vojo, kaj ke baldaŭ li povos iri al la kampobieno por finsaniĝi. Nekredeble, la promesita tago alvenis.
Al la realo plaĉas la simetrioj kaj la etaj anakronismoj: Dahlmann alvenis al la sanatorio per fiakro, kaj fiakro nun portas lin al la Suda Stacio. La unua aŭtuna freŝo, post la somera premo, estis kvazaŭ la natura simbolo de lia destino savita el la morto kaj la febro. La urbo, je la sepa matene, ne estis perdinta tiun aspekton de malnova domo, kiun la nokto donas al ĝi; la stratoj estis kvazaŭ longaj koridoroj, la placoj kvazaŭ kortoj. Dahlmann kun feliĉo kaj eksveno rekonis ĝin. Sekundojn antaŭ ol liaj okuloj registris ilin, li memoris la stratangulojn, la afiŝojn, la modestajn diferencigilojn de Bonaero. En la flava lumo de la nova tago, ĉiuj aferoj revenis al li.