Усё часьцей заўважаю на сваiх выступах маладыя твары. Гэтым разам амаль не было «пiнскай шляхты» БНФ. Аўдыторыя складалася з паўсотнi чалавек, пераважна 15-17 гадоў. Якiя не размаўляюць па-беларуску. Але ўжо пасьпелi адчуць цiкавасьць да гэтае «сталiчнае» мовы й таго, абавязкова андэграўнднага, дзёрзкага, цi проста забаўнага, што на ёй павiнна рабiцца. Нясьцiпла спадзяюся, што я iх не расчараваў. Яны зарганiзавалiся ў маладзёвую арганiзацыю «Мроя», каб разам пiць пiва, сьпяваць рок-н-рол, любiць Беларусь i адзiн аднаго, ну й яшчэ запрашаць сталiчных бардаў. А галоўнае, ня быць як усе.
Ня ведаю, якiх памераў павiнен быць аптымальны горад для паўнавартаснага чалавечага жыцьця. Напэўна з 130-цю тысячамi насельнiцтва й 900-гадовай гiсторыяй. Гэтага дастаткова, каб быць заўважным на тле езуiцкага калегiюму, дзе я сядзеў, папiваючы мясцовае пiва зь пiнскiм «белым легiянэрам» Лёшам. Лёшу да глыбiнi душы хвалюе тое, што мясцовыя ўлады не даюць нi газэту незалежную зарэгiстраваць, а ўжо мiтынг сабраць, як у Менску, — пра гэта ўвогуле можна толькi марыць. Лёша, працуючы ў Гэльсынскiм камiтэце, паезьдзiў па Эўропах, пасьля чаго Пiнск стаў для яго выглядаць нашмат горш за Брусэль. Але я ня надта разумеў Лёшу. На халеру яму той мiтынг, калi ён адным сваiм брусэльскiм выглядам нiяк не саступае пiнскаму калегiюму. Да нас падыйшоў няпэўнага ўзросту чалавек зь няголеным азызлым тварам алькаголiка, з патухлымi вачыма бамжа й апрануты ў даўно працёртую фiрмовую джынсу. На нагах чалавека былi дарагiя пантофлi й бездакорна беласьнежныя шкарпэткi. Мы парукалiся. Гэта быў Сярожа. Яму трэ былi нашыя бутэлькi. Яшчэ да ўсялякай перастройкi Сярожа першы зь пiнскай моладзi адкрыў Амэрыку, зьезьдзiўшы да сваякоў, панапрывозiўшы кружэлак i джынсаў i стаўшы галоўным героем дзявочых мараў. Пасьля чаго Сярожа цалкам слушна вырашыў сьпiвацца. А чым яшчэ можна займацца першаадкрывальнiку пасьля адкрыцьця? У Менску, на жаль, амаль няма шанцаў стаць пiянэрам, каб прыгожа сьпiвацца ў белых шкарпэтках.
Асабiста я зрабiў у Пiнску вялiкае адкрыцьцё, што ровар прыдумалi беларусы. А як iнакш, калi я яго на ўласныя вочы бачыў у будынку калегiюму, дзе месьцiцца мясцовы музэй. Я неяк меркаваў, што пабачу тут шчасьлiвы шлях пiнчукоў ад забойства маманта да выбараў прэзыдэнта, а падзiвiўся на ровар, якi нiдзе й нiколi не пабачу дакладна. Генiяльна задуманая й дасканала выкананая з дрэва машына. Нямецкiя храмаваныя аналягi пачатку стагодзьдзя й блiзка не стаяць з творам тэхнiчнага мастацтва беларусаў, цёплую эстэтыку якога нават мэталiчны цэп не псуе. Але беларусы, на жаль, даўно не сядалi на свой ровар. А iнакш памяталi б некалькi асаблiвасьцяў нацыянальнай язды. Дарога нiколi не бывае гладкай i амаль немагчыма збочыць.
«Я цябе люблю» па-чуваску
Пра Цюмень я ведаў толькi з Высоцкага: нафтавыя вышкi, вечна п'яныя сiбiракi ды паўночнае зьзяньне. Між тым, гэты горад ляжыць на шыраце Рыгi. Курорт, па-нашаму.
Пахмурнай ранiчкай наш вандроўны тэатрык на мiкрааўтобусе рушыў на Расею. Наперадзе была астранамiчная лiчба — тры тысячы кiлямэтраў. Я нават адмерыў iх у адваротным кiрунку. Атрымалася Барсэлёна. Але яе, радзiмую, ужо ёсьць каму беларусізаваць.
Першую пляшку вызвалiлi яшчэ да мяжы. Калi суворы беларус не бяз зайздрасьцi буркнуў: «Што, п'яце?», дык ягоны расейскi калега вельмi ласкава прамовiў: «Главное, ребят, закусывайте». А што ж яшчэ можна рабiць на шляху ў тры гадзiнавыя паясы? Толькi закусваць. «Глядзi, нават, трацiл не шукалi». «У Расеi зараз у модзе гексаген». «Э, мужыкi, знайшлi чым жартаваць».
...Прачнуўся я, калi наш карабель стаяў на прыколе. Падарожнiкi цiха спалi. Мяне ж пацягнула ў адкрыты космас. Ад навiслай над галавою галяктыкi стала крыху не па сабе. Над Расеяю абсалютна iншае неба! Беларускае неба — хатняе, нiбы намаляванае местачковым мастаком. А тут, пасярод чорнай пустой дарогi, неба халоднае i нядобрае. Напэўна, кожная краiна адбiваецца ў сваiм небе па-свойму.
Я азірнуўся вакол. Рэдкi гнiлы бярэзьнiк абапал шашы, драўляны барак зь няроўным надпiсам «КАФЭ», перакошаная прыбіральня... Унутраны выгляд «кавярні» нiчым не саступаў вонкаваму. Адзiн куток памяшканьня займала iмправiзаваная барная стойка з дошак. У дальнiм куце — звалка паламаных крэслаў ды сталоў. Кожны стол упрыгожвала бутэлька з-пад гарэлкi. У бутэльцы — нейкае чырвонае рэчыва, падобнае на рыбацкага матыля. I пустата. Я ўжо зьбiраўся пакiнуць гэты сумны прытулак, але за стойкай узьнiк загадкавы ўсходнi чалавек: «Кюшат будэм? Піт будэм?» «Дзе я?» «Дэсят кэмэ да Ныжнэва Новгарада», — не зьдзiвiўся майму пытаньню бармэн. «А гэта што?» — я паказаў на бутэльку. «Уксус, пэрэц. Какой шяшлык бэз уксус?» Прыправа — два ў адным — дайшло да мяне.