Пеця не мог вымавіць ад неспадзявання i слова, толькi лыпаў вачыма.
— Ясна? — перапытаў я.— Будзеш хадзіць у школу?
— Буду,— прашаптаў ён.
— Глядзі, капітан! — сказаў я, падняў яго, страсянуў i апусціў на зямлю.— I каб матку шанаваў, а не здзекаваўся з яе. Ясна?
— Ясна,— сказаў разгублена Пеця.
— Як мяне завуць?
— Павел Мікалаевіч.
— Помні гэта,— я адпусціў яго, а сам выскачыў на двор...
Сцямнела, пашарэла светлая палоска на захадзе, як i шэрым, з мноствам зорак было неба, толькі там, дзе ярка свяціў месяц, неба здавалася блакітным i чыстым. Убачыў я гэта i ўспомніў, што трэба цяпер зайсці да Ларысы: даўно ўжо не быў у яе.
...Назаўтра я наўмысна зайшоў у шосты клас: Пеця сядзеў за партай i гартаў падручнік, у гэты дзень ён са мною нават два разы паздароўкаўся, i другі раз, калі вітаўся, нават збянтэжыўся, чаго з ім мала калі было.
Пара была блізкая да Новага года, i я ўжо ведаў, што сёлета мяне ў войска не возьмуць. Забяруць, відаць, вясною.
Я чакаў зімовых канікул: стаміўся за восень, нагаварыўся з дзецьмі, наслухаўся ix адказаў, смеху, крыку, хацелася пабыць аднаму, адпачыць i падумаць. Ужо тое-сёе я сам уведаў за гэтыя месяцы, тое-сёе падказалі людзі,— i трэба было ўсё гэта абдумаць.
Непакоіла i іншае: а як будзе з Ларысаю? Ці нам хавацца ад людзей, таіцца на рабоце, сустракацца толькі вечарам, ці зрабіць так, як робяць усе,— распісацца, сабраць грошай i згуляць вяселле, пачаць жыць разам? Адною работай, аднымі клопатамі?
— Mo пачакаем крыху,— прасілася Ларыса.— Чаго нам спяшацца так?
— Можа, ты баішся, што пайду вясною ў войска?..
— Нічога я не баюся,— не падабаліся Ларысе мае словы.— Давай во з'ездзім на канікулах да нашых, пагаворым...
— Не, не!— замахаў я рукою.
— Чаго ты!
— Саромеюся бацькоў тваіх,— сказаў я.
— З'ядуць цябе,— пакрыўдзілася Ларыса.
— Не з'ядуць,— сказаў я,— але i яны, i суседзі будуць глядзець на мяне як на дзіва.
— Усё роўна ж некалі будуць глядзець,— усміхнулася Ларыса.
— Тады будзе другое.
— Я адна дамоў не хачу ехаць,— гаварыла Ларыса.— Зноў прыйдзе Віктар, будзе прасіцца i абяцаць залатыя горы, i нашы скажуць: не соладка, дзеўка, замужам, але табе ўжо дваццаць трэці год, глядзі...
— Хоць ты едзь ды выратуй цябе.
— Канечне, трэба з'ездзіць. А дзе мы з табой пасля жыць будзем? Хто нас возьме сям'ёю на кватэру?
— Яно праўда,— сказаў я.
— Трэба шукаць другой школы, дзе маглі б даць якую страху.
— Але ж я прывык ужо да гэтай, Ларыса. Не так да школы, як да дзяцей.
— I я прывыкла,— сказала яна,— Але што рабіць?
— Трэба падумаць. Здаецца, у суседняй вёсцы будуюць двухпавярховы дом. Каб папрасіцца, можа, i далі б які пакойчык.
— Схадзі ты, даведайся, я-то не пайду.
— Канечне, схаджу: галава ж сям'і я.
— Галава!..
...Аднаго дня Уладзімір Пятровіч сабраўся ісці ў суседнюю вёску i пабедаваў, што не хочацца аднаму ісці. Я падахвоціўся схадзіць з ім, не так за кампанію, як хацеў уведаць пра той дом, што будуецца ці пабудаваўся, уведаць, ці можна спадзявацца на якую кватэрку ў ім.
Па дарозе я паспрабаваў загаварыць пра гэты дом з Уладзімірам Пятровічам, ён расказаў, што ў доме будзе шаснаццаць кватэр з вадзяным ацяпленнем, газам,— словам, з усімі гарадскімі выгодамі. На ўчарашні дзень падало ўжо на гэтыя кватэры заяў дванаццаць чалавек.
«Яшчэ чатыры кватэры ў запасе,— радасна падумаў я.— Можа, пашанцуе i нам атрымаць. Трэба сёння ж напісаць заяву».
— Я так, Мікалаевіч, прыкмячаю, што i ты жаніцца збіраешся,— усміхнуўся Уладзімір Пятровіч.— Ды i гавораць аб гэтым.
Я нічога не сказаў, толькі ўсміхнуўся.
— Я табе параіў бы не спяшацца,— ужо сур'ёзна сказаў Уладзімір Пятровіч.— Канечне, халасцякі мала думаюць пра такія словы жанатых, разважаюць: я люблю яе, яна любіць мяне, i мы будзем шчаслівыя. Так думаў i я, ажаніўся, не паслухаў добрых людзей... Ты мовавед. Твая прафесія падыдзе i ў рэдакцыі, выдавецтве i райкоме; ажэнішся — не вельмі вырвешся са школы, жонцы работу знойдзеш. А халасцяком ты вольны вецер, ніякіх клопатаў, а жанчын мець можна процьму.
— Але гэта не тое,— запярэчыў я.
— Ты, канечне, Ларысу Іванаўну лепш ведаеш, вучыўся з ёю,— гаварыў Уладзімір Пятровіч.— Здаецца, добрая, відная дзяўчына, але толькі настаўніца i век ёю будзе. I ты век настаўнікам будзеш. А ты паехаў бы ў горад, узяў бы дачку якога шпунціка, каб была машына, кватэра, i пажыў бы па-чалавечы. У цябе ўсё для гэтага ёсць: i рост, i краса, i розум, i язык падвешаны, ты можаш не такую дзеўку хапнуць.